شبکه گراف یک لایه اصطلاحاً میانی بین بلاکچین های مختلف و برنامه های غیر متمرکز (DApps) است. هنگام ایجاد برنامه های غیر متمرکز، باید راهی برای برقراری ارتباط ایمن داده های بین بلاکچین و کاربرد آسان آن از سمت کاربر وجود داشته باشد، به علاوه وب قراردادهای هوشمندی که ساختار برنامه ها را شکل می دهند.

کوئری داده های بلاکچین به صورت مستقیم، کار آسانی نیست؛‌ اما پروتکل گراف این کار را امکان پذیر کرده است. پروژه هایی مثل NFT باشگاه قایق رانی میمون های کسل (Bored Ape Yacht Club یا به اختصار BAYC) و یونی سواپ که قراردادهای هوشمند پیچیده ای دارند، داده های خود را روی بلاکچین اتریوم ذخیره می کنند. همین مسئله باعث می شود که خواندن هر چیزی (به جز داده های اصلی) به صورت مستقیم از بلاکچین واقعا دشوار شود.

کوئری (Query): کوئری یا همان پرس و جو در پروتکل گراف، درخواست داده از سمت Subgraph‌ است که شرکت کنندگان شبکه (Indexer) به آن پاسخ می دهند.

شبکه گراف اولین شاخص های غیر متمرکز را برای توسعه دهندگان برنامه های غیر متمرکز در بلاکچین اتریوم ایجاد کرده است که Subgraphs نامیده می شوند.

زیرگراف (Subgraph): یک API سفارشی‌ است که روی داده های بلاکچین ایجاد می شود و با استفاده از GraphQL می توان عملیات کوئری روی آن انجام داد. توسعه دهندگان می توانند ساب گراف ها را بسازند و روی شبکه غیرمتمرکز گراف مستقر و منتشر کنند.

گراف به توسعه دهندگان این امکان را می دهد تا از این ابزارهای ابتکاری شاخص سازی غیر متمرکز، برای دسترسی به داده های سازمان یافته در اتریوم استفاده کنند. این پروتکل روند سازماندهی داده های قرارداد هوشمند را بهبود می بخشد تا توسعه دهندگان بتوانند بر روی Front-end و سایر جنبه های اصلی یک برنامه تمرکز کنند.

قبل از وجود پروتکل گراف، توسعه دهندگان باید از شاخص های اختصاصی استفاده می کردند که ماهیت غیر متمرکز بودن را از بین می برد. علاوه بر این، اغلب به منابع سخت افزاری و مهندسی قابل توجهی نیز نیاز داشتند. گراف با دسترسی به پروژه های بزرگ کریپتو از جمله Uniswap ، Synthetix و CoinGecko که هم اکنون از سرویس گراف استفاده می کنند، دسترسی آسان به زیرشاخه های API منبع باز را به توسعه دهندگان می دهد.

گراف با استفاده از توصیفات زیرگراف ها (که به Subgraph Manifest مشهورند)، می فهمد که باید از کدام داده های اتریوم ایندکس بگیرد و چطور باید این کار را انجام بدهد. این توصیفات به تعریف این موارد می پردازند.

• قراردادهای هوشمند جالب برای Subgraph ها
• رویدادهایی که این قراردادها باید به آن توجه کنند
• تطابق داده های این رویدادها با داده هایی که پروتکل گراف در دیتابیس خود ذخیره می‌کند (Mapping یا نگاشت)

زمانی که یک Subgraph Manifest می نویسید، از Graph CLI استفاده می کنید تا تعاریف مورد نظرتان را در IPFS ذخیره کنید. با این کار به کسانی که ایندکس می گیرند می گویید که عمل ایندکس‌ گرفتن از داده ها را برای آن زیرگراف شروع کنند. تصویر زیر نمایی از جزئیات جریان داده را در زمان ایجاد مانیفست زیرگراف و تعامل با تراکنش های اتریوم نشان می دهد.

شبکه گراف می تواند از شاخص سازی داده های حاصل از شبکه های اتریوم، IPFS و PoA پشتیبانی کند. شبکه های بیشتری هم وجود دارد که این پلتفرم در آینده از آن ها پشتیبانی خواهد کرد. اما در حال حاضر، آن ها بیش از ۲۳۰۰ subgraph مستقر کرده اند که توسعه دهندگان می توانند برای برنامه ها از آن ها استفاده کنند. برخی از این برنامه ها آوه (AAVE)، Aragon، بالانسر، DAOstack، یونی سواپ، Synthetix هستند.

نقش گراف را می توان به این صورت تفسیر کرد.

• برنامه های غیرمتمرکز داده هایی را از طریق انجام تراکنش روی قراردادهای هوشمند، به اتریوم اضافه می کنند.
• قرارداد هوشمند یک یا دو رویداد را در حین پردازش تراکنش منتشر می کند.
• نود گراف به صورت مستمر بلاکچین اتریوم را برای داده ها و بلاک های جدیدی که ممکن است ساب گراف شما حاوی آن باشد، اسکن می کند.
• به این ترتیب Graph Node ها رویدادهای اتریوم را برای زیرگراف شما در این بلاک ها پیدا می کنند و عملیات مپینگ را انجام می دهند. مپینگ در واقع ماژولی است که داده هایی را ایجاد یا بروز رسانی می کند که نودهای گراف در مواجهه با رویدادهای اتریوم اقدام به ذخیره آن ها می کنند.
• Dapp ها نودهای گراف را برای داده های ایندکس شده از بلاکچین جستجو می کنند. این کار با استفاده از GraphQL Endpoint انجام می شود. گراف نود هم کوئری ها را به کوئری هایی برای ذخیره داده های خود تبدیل می کند. به این ترتیب می تواند این داده ها را بردارد و از ایندکس های ذخیره شده استفاده کند. برنامه های غیرمتمرکز این داده ها را از طریق یک رابط کاربری قدرتمند به کاربران نهایی نمایش می دهد. آن ها می توانند از این داده ها برای ایجاد تراکنش های جدید روی اتریوم استفاده کنند. در پروتکل Graph این چرخه به همین ترتیب تکرار می شود.

در این شبکه علاوه بر Indexer ها سه نقش دیگر هم داریم

• نمایندگان (Delegator) – این نمایندگان، توکن های بومی گراف (GRT) را به ایندکسرها واگذار می کنند تا شبکه را ایمن کنند.
• متصدیان (Curators) – بهترین ساب گراف را برای ایندکس کنندگان پیدا می کنند.
• توسعه دهندگان (Developers) – زیرگراف ها می سازند و از آن کوئری می گیرند.

کل اکوسیستم این پلتفرم از موارد زیر تشکیل شده است.

• مصرف کنندگان (Consumers)؛ کاربرانی هستند که برای جستجوی خود به شاخص سازان پول پرداخت می کنند. البته مصرف کنندگان می توانند سرویس های وب یا هر نرم افزار دیگری باشد که با شبکه گراف مرتبط است.

• شاخص سازها (Indexers)؛ در واقع نودهایی هستند که عملکرد شاخص سازی پلتفرم را حفظ می کنند.

• متصدیان (Curators)؛ با استفاده از GRT، متصدیان اطلاعاتی را که برای شاخص پلتفرم ارزشمند است را برای زیرمجموعه ها شناسایی می کنند.

• نمایندگان (Delegators)؛ سایر استیکرهایی هستند که GRT خود را به شاخص سازهای موجود می دهند و بخشی از پاداش های اداره شده توسط نودها را کسب می کنند.

• ماهیگیران (Fishermen)؛ بررسی می کنند که آیا پاسخ شبکه به کوئری دقیق است یا خیر.

• داوران (Arbitrators)؛ تصمیم می گیرند که آیا شاخص ساز مخرب است یا خیر.

اکنون، توسعه دهندگان نگران دریافت اطلاعات نادرست نیستند، زیرا همه این موارد به صورت زنجیره ای قابل تأیید است. GraphQL یک شاخص جهانی غیر متمرکز از داده های جهان است. زیرمجموعه ها و شاخص سازان درون پروتکل گراف از GraphQL برای درخواست کوئری استفاده می کنند.

GraphQL ایجاد شده توسط فیسبوک، یک زبان جستجوی منبع باز و زبان تعریف رابط (IDL) است. GraphQL به عنوان یک زبان کوئری قدرتمند برای حل عدم انعطاف پذیری و ناکارآمدی API‌ های سنتی ایجاد شده است. نکته قابل توجه اینکه، GraphQL می تواند تمام داده های مورد نیاز یک برنامه را در یک کوئری واحد بیان کند و صرف نظر از مقدار داده مورد نیاز، فقط به یک تماس به شبکه نیاز است.

گراف چندین محصول و سرویس دارد که می توان آن ها را به این شکل معرفی کرد.

• مرورگر گراف (Graph Explorer) – این مرورگر برای جستجو در زیرگراف ها و تعامل با پروتکل مورد استفاده قرار می گیرد.
• استودیوی زیرگراف (Subgraph Studio) – در این محیط با اتصال کیف پولتان، می توانید اقدام به ساخت زیرگراف کنید و به کمک Graph CLI آن را پیاده سازی کنید.
• Hosted Service- این سرویس رایگان برای ایندکسینگ نودهای گراف استفاده می شود. توسعه دهندگان می توانند ایندکس گیری از Subgraph چندین شبکه را روی این سرویس پیاده سازی کنند. به این ترتیب کوئری گرفتن از طریق GraphQL امکان پذیر می شود.

سرویس های میزبانی شده (Hosted Service): یک سرویس موقت برای ایجاد و پرس و جو از Subgraph هاست.

در بررسی تیم پروژه Graph به نام های مختلفی برمی خوریم که از این میان سه نفر به عنوان افراد شاخص تر این پروژه هستند.

• یانیو تال (Yaniv Tal)

 تال در پروتکل گراف، سرپرست پروژه است. تال در TapSavvy‌ هم نقش مدیر ارشد اجرایی پروژه را به عهده دارد. Tal‌ دو سرمایه گذاری در Secret Double Octopus هم انجام داده است.

• برندن رامیرز (Brandon Ramirez)

رامیرز سرپرست تحقیق و ریسرچ در گراف است که به عنوان هم بنیانگذار، محقق و سرپرست محصول در شرکت Edge & Node است.

• جانیس پلمن (Jannis Pohlmann)

پلمن سرپرست بخش تکنولوژی است و به عنوان هم بنیانگذار و سرپرست مهندسان در شرکت Edge & Node فعالیت دارد.

شبکه گراف به تازگی در فوریه ۲۰۲۳ (اسفند ۱۴۰۱)، همکاری خود را با کوین بیس آغاز کرده است. این همکاری به منظور دسترسی آسان به داده های عمومی برای توسعه‌دهندگان است که از طریق پشتیبانی از زیرگراف ها روی Base اتفاق می افتد. بیس یک راهکار لایه دو جدید است که کوین بیس آن را طراحی کرده است. همکاری میان گراف و کوین بیس به منظور راه اندازی شبکه تستی Base‌ است.

همچنین تعدادی از بهترین پروژه ها مثل مساری، اسنپ شات، سوشی و لیدو از گراف در محصولات خود استفاده می کنند. پروتکل گراف از شبکه های اتریوم، Gnosis Chain، سلو، آوالانچ و آربیتروم پشتیبانی می کند. همچنین در بخش Hosted Service ها می توان نام هایی مانند نیر، پالیگان، BNB ،POA، فانتوم، فیوز، آپتیمیزم، مون ریور، آئورورا، مون بیم، شبکه بوبا، هارمونی و ZKsync را مشاهده کرد.

برای اینکه تیم ها راحت تر بتوانند همکاری های متقابل خود را با گراف توسعه دهند، چندین کارگروه تحقیق و توسعه‌ برای تمرکز در حوزه‌هایی مشخص ایجاد شده اند.

گراف یک عنصر اصلی از پشته Web 3 است و این کارگروه ها، حوزه های اصلی موردنیاز توسعه دهندگان پروتکل را پوشش می دهند. در گراف پنج کارگروه مجزا وجود دارد که در نقشه راه این شبکه، نقشی پررنگ دارند. این Work Group ها در این حوزه ها فعالیت می کنند.

• داده‌ و API
• اجرای Snark
• اقتصاد پروتکل
• عملکرد شبکه و پروتکل
• تجربیات Indexer ها

این کارگروه ها امکان همکاری گراف با اجزای مختلف پروتکل را فراهم می کنند و باعث می شوند عملکرد مقیاس پذیری کارآمدتر شود.

پروتکل گراف موارد متعددی را در نقشه راه خود در نظر دارد که نتیجه آن بهبود عملیات ایندکسینگ و کوئری است. همچنین تمرکز بر بهینه سازی Subgraph ها و پروتکل های مقیاس پذیری لایه دو، خودکارسازی و شبیه سازی های پروتکل نیز از جمله گام هایی است که در نقشه راه Graph به چشم می خورد. تازه ترین تغییرات و پیشرفت های گراف را می توانید در بلاگ این پروژه مطالعه کنید.

• ۶ آبان ۱۴۰۰

گراف، سرویس جستجو و سازماندهی داده های عمومی بلاکچین روز سه شنبه آزمایش خود را در شبکه بلاکچینی نیر (NEAR) آغاز کرد و اولین ادغام خود با شبکه بلاکچینی که با اتریوم سازگار نیست را انجام داد. به نقل از کوین دسک، تگان کلاین یکی از بنیان گذاران گراف در مصاحبه ای اظهار داشت که این ادغام ماه های زیادی به طول انجامیده چراکه پیش تر گراف تنها در بلاکچین های سازگار با اتریوم گسترش یافته بود.

• 25 تیر ۱۴۰۲

پروتکل غیرمتمرکز گراف از روز گذشته فاز نهایی مهاجرت از اتریوم به شبکه لایه ۲ آربیتروم را آغاز کرد.

به گزارش کوین دسک (Coindesk)، با این انتقال، گراف به یکی از بزرگترین پروژه های غیرمتمرکز اتریوم تبدیل می شود که به شبکه های لایه ۲ مهاجرت کرده است. شرکت «Edge & Node»، توسعه دهنده پروژه گراف، معتقد است که چنین مهاجرتی، چالش های کاربران برای استفاده از این پروتکل را بدون به خطر انداختن امنیت آن ها کاهش می دهد.

مهاجرت از اتریوم به آربیتروم برای کاهش هزینه گس و افزایش سرعت تراکنش ها صورت می گیرد.

گراف در این مهاجرت، تنها لایه تسویه (Settlement layer) خود را از اتریوم به آربیتروم منتقل می کند. بدین ترتیب تراکنش های این پلتفرم به جای اتریوم، در شبکه آربیتروم پردازش می شوند.

• 8 مرداد ۱۴۰۲

• تا سه ماهه اول ۲۰۲۳، ۷۷۶ زیرگراف از سرویس میزبانی گراف به شبکه اصلی منتشر شده است که نسبت به فصل های قبل رشد ۲۶ درصدی را نشان می دهد.
• ایندکسرها (Indexers)، نمایندگان (Delegators) و متصدیان (Curators) اکوسیستم گراف هر کدام به ترتیب ۵۸ درصد، ۲ درصد و ۱ درصد رشد کرده اند.
• در سه ماهه اول ۲۰۲۳، درآمد دلاری گراف از کارمزد کوئری ۴۱ درصد افزایش یافته است.
• درآمد دلاری گراف از ایندکس کردن پاداش ها نیز ۴۸ درصد افزایش یافته است.
• انتقال قراردادهای هوشمند پروتکل گراف به شبکه آربیتروم، امکان یک تجربه غیرمتمرکز بی نقص و  کم هزینه را برای کاربران فراهم خواهد کرد.

• ۱۷ آبان ۱۴۰۲

بنیاد گراف در نقشه راه تحقیق و توسعه خود از دوره ای به اسم “عصر جدید (New Era)” نام برده است که روی ۵ هدف کلیدی از جمله گسترش خدمات داده، بهبود ابزارها و UX و ارائه یک پروتکل انعطاف پذیرتر و کارآمدتر تمرکز دارد. علاوه بر این، New Era قرار است به افزایش عملکرد و کاهش هزینه های اپراتورهای گره و ایجاد ابزارهایی برای داده های قابل ترکیب کمک کند تا در نهایت یک گراف مبتنی بر دانش و سازمان یافته توسعه یابد.

ضمن اینکه نقشه راه مذکور راه حلی را برای دسترسی به داده های تاریخی در بلاکچین اتریوم بعد از پیاده سازی پروپوزال EIP-4444 ارائه می کند که در دسترس بودن چنین داده هایی را در خود شبکه محدود می کند.

تگان کلاین (Tegan Kline)، مدیرعامل شرکت «Edge & Node» که یکی از تیم های توسعه دهنده پروتکل گراف است، اعلام کرده است:

“گراف، زیرگراف ها (Subgraph) را به‌ عنوان روش اساسی ایندکس و پرس و جوی داده های بلاکچینی در سراسر بخش وب ۳ معرفی کرده است. با عصر جدید گراف، ما موقعیت این پروتکل را در بخش وب ۳ محکم تر و واضح تر می کنیم. گراف به خاطر قابلیت های آن در ایندکس کردن، گوگل وب ۳ نامیده می شود. این پروتکل با توسعه کاربردهای مبتکرانه و متنوع داده ها از وب ۲ پیشی گرفته است و نه تنها جای پای خود را به عنوان پروتکلی برای همه نیازها مستحکم تر می کند؛ بلکه به گونه ای گسترش می یابد که داده های آن در آینده فقط در اختیار یک شرکت یا گروه خاصی از شرکت ها نباشد.”

زیرگراف ها مدل های داده‌ ای هستند که به توسعه دهندگان اجازه می دهند نقاط داده خاصی را از یک بلاکچین درخواست کرده و به طور موثر آن ها را تعریف کنند.