بسیاری از افراد تمام رمزارزها را یکسان می دانند. هرچند ما تمامی کوین و توکن ها را کریپتوکارنسی (CryptoCurrency) می نامیم اما میان این ها تفاوت زیادی وجود دارد. اولین گام در بررسی توکنومیکس یک دارایی دیجیتال، شناسایی ماهیت آن است. کوین ها (Coin) دارایی های دیجیتال اصلی یک شبکه بلاکچین یا شبکه مبتنی بر تکنولوژی دفتر کل توزیع شده (DLT) هستند که به آن ها دارایی‌ بلاکچین لایه یک (Layer 1) گفته می شود.

برای مثال رمزارز اتر (ETH) دارایی لایه اول در شبکه بلاکچین اتریوم (Ethereum) است؛ کاردانو (ADA)، سولانا (SOL)، پولکادات (DOT) و بیت کوین (BTC) مثال های دیگری از این دسته هستند. این دارایی های دیجیتال به منظور پرداخت کارمزد یا پاداش نودها در شبکه های خود مورد استفاده قرار می گیرند.

در مقابل، توکن ها (Token) شبکه بلاکچین نداشته و روی یک شبکه بلاکچین دیگر اجرا می شوند. به این دارایی ها، رمز ارزهای لایه دو (این مفهوم با راهکار لایه (Layer 2) دو برای حل مقیاس پذیری متفاوت است) گفته می شود. برای مثال توکن یونی (Uni) یک توکن با استانداردERC-۲۰ بوده و روی شبکه اتریوم راه اندازی شده است.

اما نکته مهم در شناسایی ماهیت رمزارزها، رفتار قانون گذاران و دولت ها در قبال توکن هاست. قانون گذاران کوین ها را معادل ارزها در نظر می گیرند که کاربرد آن ها انتقال ارزش است. اما توکن ها را عموما هم ارز سهام شرکت ها دانسته و در نتیجه با آن ها مطابق قوانینی که بر بازار بورس کشورها حاکم است، برخورد می کنند. تجربه تلخ ریپل (Ripple) و مسائل پیش آمده با SEC آمریکا را همه به یاد داریم. کوین بیس، سرویسی به نام  (Crypto Rating Council) دارد که در آن توکن ها و کوین ها را بر اساس ریسک قانون گذاران دسته بندی کرده است. این سایت را مشاهده کنید؛ برای هر دارایی نمره ای بین ۱ تا ۵ ارائه شده که عدد ۱ به معنی ریسک بسیار پایین و عدد ۵ به معنی ریسک بسیار بالاست.

مقدار عرضه یا Supply یک دارایی دیجیتال یکی از مهمترین فاکتورها در بررسی توکنومیکس آن رمزارز به شمار می رود. عده ای در بازار به دنبال رمز ارزهایی با قیمت زیر یک دلار هستند. آن ها به اشتباه رمزارزهای مختلف را صرفا بر اساس قیمتشان با هم مقایسه می کنند؛ مثلا با خود می گویند قیمت این رمز ارز زیر یک دلار است و قیمت بیت کوین ۳۸,۰۰۰ دلار است، پس این ارز هنوز جا برای رشد دارد؛ این دیدگاه کاملا اشتباه است.

برای فرار از این اشتباه، باید فاکتوری به نام ارزش بازار (Market Cap) دارایی ها را مدنظر قرار دهیم. مثلا، قیمت دوج کوین (DOGE) معادل ۰.۰۸ دلار است اما در جایگاه هشتم بازار ایستاده و قیمت یرن فایننس (Yearn.Finance) در حال حاضر ۵۶۶۴.۸۱ دلار است، اما در جایگاه ۱۴۶ بازار قرار دارد. پس صرف توجه به قیمت یک دارایی، اطلاعات زیادی به ما در مورد پتانسیل رشد آن نخواهد داد. میزان عرضه دوج کوین بیش از ۱۳۱ میلیارد بوده و عرضه توکن YFI، ۳۶,۶۶۶ واحد است. از ضرب این عدد در قیمت فعلی رمز ارزها، ارزش بازار آن ها بدست می آید. ارزش بازار دوج کوین ۱۰.۷۲ میلیارد دلار و ارزش بازار YFI معادل ۱۸۵.۳۳ میلیارد دلار است؛ در نتیجه علی رغم قیمت بالاتر YFI در مقایسه با دوج کوین، رمزارز YFI پتانسیل رشد بیشتری در مقایسه با دوج کوین دارد.

به این نکته توجه کنید که برای محاسبه شاخص ارزش بازار یا مارکت کپ باید مقدار دارایی در گردش (Circulating Supply) یک رمز ارز را در قیمت آن ضرب کرد. برای مشاهده ارزش بازار رمز ارزها می توانیم از دو سایت کوین مارکت کپ (CoinMarketCap) و کوین گکو (CoinGecko) استفاده کنیم.

نکته: در مورد برخی از توکن ها و کوین ها، این دو سایت اطلاعات ناقص و غیردقیقی را ارائه می دهند. برای اطلاع از میزان عرضه دقیق هر رمز ارز، بهتر است از Explorer شبکه بلاکچین آن کوین یا توکن استفاده کنیم.

طبق چیزی که گفتیم مهمترین جنبه عرضه لزوما تعداد کل‌ توکن های یک پروژه نیست. این است که هم اکنون چقدر از آن عرضه شده، مابقی کی و با چه سرعتی عرضه می شود. اجازه بدهید یک مثال کلاسیک بزنیم. عرضه در گردش بیت کوین هم اکنون ۱۹,۲۳۸,۱۱۲ عدد است و قرار است در نهایت ۲۱ میلیون باشد. آخرین رمزارز بیت کوین تا سال ۲۱۴۰ آزاد نخواهد شد. بنابراین باید ۱۱۸ سال منتظر بمانیم. پس مدام می توانیم نرخ تورم بیت کوین را ببینیم و سوپرایز نخواهیم شد.

مثال بیت کوین بسیار ساده است. چون مثلا هیچ رمزارزی در صندوق تیم و سرمایه گذار قفل نشده است. با وجود اینکه با مطالعه عرضه در گردش، حداکثر عرضه و نمودار تورم بیت کوین حساب کار بیت کوین دستمان می آید، اما برای سایر رمزارزها به این سادگی ها نیست. مهمترین مواردی که باید در نظر بگیریم این ها هستند.

• کجای مسیر عرضه هستیم؟
•  در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد؟
•  چه زمانی به آن نقطه می رسیم؟
• چگونه قرار است به آنجا برسیم؟

بیایید از طریق فاکتوهای مختلف و تاثیرگذار به پاسخ این سوالات برسیم.

معیارهای مارکت کپ (Market Cap) و مارکت کپ کاملاً رقیق شده (Fully Diluted Market Cap) دو معیار مهم در این زمینه هستند که اگرچه شبیه اند اما معناها و کاربردهای متفاوتی دارند.

ارزش بازار (مارکت کپ) و ارزش گذاری کاملا رقیق شده یا Fully Diluted Valuation (به اختصار FDV) دو معیار اولیه برای ارزیابی ارزش یک کوین یا توکن هستند. ارزش بازار که گفتیم می شود ضرب عرضه در گردش توکن ضربدر قیمت لحظه ای آن. برای محاسبه FDV هم باید قیمت لحظه ای توکن را در حداکثر عرضه (Max Supply) آن ضرب کنیم.

 طبق یک قانون سرانگشتی هرچه ارزش بازار یک توکن بازار بالاتر باشد، آن رمز ارز پایدارتر تلقی می شود. برای مثال تعداد بیت کوین های در گردش ۱۹,۴۶۱,۷۱۲ کوین و قیمت بیت کوین در حال حاضر  مرداد ۱۴۰۲ (Aug 2023) حدود $۲۵,۹۳۰.۰۹ دلار است. پس مارکت کپ بیت کوین:

۴۲۷,۶۳۰,۰۹۲,۱۶۰ = ۱۹,۴۶۱,۷۱۲* ۲۵,۹۳۰

همانطور که گفتیم مارکت کپ رقیق شده یا ارزش گذاری کاملاً رقیق شده به سرمایه گذاران کمک می کند بفهمند که آیا قیمت یک رمز ارز منطقی است یا بالاتر از ارزش خود معامله می شود. این معیار توکنومیکس به ارزش مارکت کپ در زمانی که تمام توکن ها استخراج یا آزاد شده اند اشاره دارد. برای محاسبه FDV باید حداکثر عرضه یک کوین یا توکن در قیمت حال حاضر آن ضرب کنید. برای مثال با در نظر گرفتن سقف عرضه بیت کوین ۲۱ میلیون کوین مارکت کپ رقیق شده آن به این صورت محاسبه می شود.

۵۴۴,۵۳۱,۸۹۰,۰۰۰ =  ۲۱,۰۰۰,۰۰۰* $۲۵,۹۳۰.۰۹

ارزش گذاری کاملاً رقیق شده و مارکت کپ ایده آل از جنبه توکنومیکس چیست؟ بهترین حالت این است که اختلاف مارکت کپ و FDV یک کوین یا توکن هر چه کمتر باشد؛ اگر FDV خیلی بالاتر باشد، می تواند حاکی از آن باشد که ارزش یک توکن بالاتر از ارزش واقعی آن است و توکنومیکس آن در مقابل فشار تورمی در آینده آسیب پذیر است.

اگر ارزش بازار توکن ۱۰ درصد FDV است و همه توکن ها سال آینده آزاد می شوند، این پروژه برای حفظ قیمت فعلی خود نیاز به رشد ۱۰ برابری یا ۱۰۰۰ درصدی در یک سال دارد. اما اگر ارزش بازار ۲۵ درصد FDV است و توکن ها طی ۴ سال آزاد می شوند، ۴۰ درصد رشد سال به سال را تجربه خواهد کرد.

بنابراین نسبت مارکت کپ و FDV یکی از اولین مواردی که است که با بررسی آن سرنخ هایی در مورد عرضه به دست می آورید. برای فهم بهتر باید درک عمیق تری از عرضه در گردش و حداکثر عرضه داشته باشید.

این دو فاکتور به پاسخ به سوالات ۱ و ۲ کمک می کند. همچنین به ما کمک می کنند که ارزش بازار و ارزش گذاری رقیق را کاملا درک کنید. حداکثر عرضه نسبتا ساده است. حداکثر عرضه بالقوه این توکن چقدر است؟ برای بیت کوین ۲۱ میلیون. اتریوم حداکثر عرضه ندارد و برای  توکن پلتفرم یرن فایننس ۳۶,۶۶۶ است.

عرضه در گردش نقطه ای است که همه چیز پیچیده تر می شود. چه تعداد از این توکن ها در گردش هستند؟ برای بیت کوین کافی است تعدادی که عرضه نشده اند را کم کنید. سایر لایه یک ها مانند اتریوم و سولانا خود گزارش می دهند یا اینکه می توانید توسط API های موجود نیز هر پروزه ر رصد کنید.

اما در برخی موارد پیچیده تر است. یک مثال ساده بزنیم. برای بازی کریپتو ریدرز (Cryptoraiders) تقریبا ۱۶ میلیون از ۱۰۰ میلیون کل را داریم. اما اگر به کوین گکو نگاه کنید عرضه در گردش فقط ۶۷۲۳۶۱۱ است. مابقی کجاست؟

کوین گکو و سایر API ها توکن های غیرفعال‌ را در عرضه در گردش محاسبه نمی کنند. حتی اگر آن توکنه ا قبلا به بازار وارد شده باشند. مثلا در این مورد، کاربران ۹.۵ میلیون توکن در قرارداد هوشمند استیکینگ برای ۳ تا ۱۲ ماه قفل کرده اند. بنابراین کوین گکو آن ها را از عرضه کم می کند.

این موضوع مشخص می کند که اهمیت بررسی عمیق تر عرضه در گردش چقدر زیاد است. در ابتدا به نظر می رسد که تنها ۶ درصد از توکن ها آزاد شده اند. این بدان معناست که پروژه باید تقریبا ۲۰ برابر رشد کند تا قیمت فعلی خود را حفظ کند. اما در واقعیت ۱۶ درصد از توکن ها آزاد شده اند، بنابراین حدود ۶.۲۵ برابر باید رشد کند.

گفتیم که با بررسی عرضه باید بتوانیم به ۴ سوال اساسی پاسخ بدهیم. حداکثر عرضه و عرضه در گردش به دو سوال اول پاسخ می دهند. برنامه آزادسازی (Emissions Schedules) به سوال های چگونه و چه زمانی به آنجا خواهد رسید پاسخ می دهد. برنامه آزادسازی معمولا در وایت پیپر پروژه به تفصیل بررسی می شود.

مثلا در تصویر زیر می توانید نمودار انتشار (آزادسازی) توکن OP را مشاهده کنید. اولین چیزی که خیلی به چشم می خورد این است که این پروژه، یک رمپ اولیه آهسته در انتشار دارد. این بازه زمانی است که توکن سرمایه گذاران خصوصی طی ۱ سال آزاد می شوند.

شیوه توزیع یک توکن معیار دیگری است که برای درک توکنومیک یک پروژه لحاظ می کنیم. رمز ارزها به دو روش عرضه می شوند: توزیع عادلانه (Fair Linch) یا استخراج پیشاپیش (Pre-Mine). البته برخی توکن ها در مقابل یک سری فعالیت ها بین کاربران توزیع (Airdrop) می شوند.

دو فاکتور بسیار مهم در ارزیابی توکنومیکس (Tokenomics) یک پروژه بررسی دو فاکتور تخصیص (Allocation) و توزیع (Distribution) کوین یا توکن است. برخی از رمز ارزها به صورت تقریبا عادلانه میان جامعه توزیع شده است.

برای مثال، بیت کوین در این دسته قرار می گیرد. پیش از آغاز کار بیت کوین، هیچ کوینی برای خالق یا خالقان این شبکه از قبل اختصاص نیافته بود. اصطلاحا به این دسته از رمز ارزها، Fair Launch گفته می شود. نقطه مقابل این داراییها ، رمز ارزهای Pre-Mine هستند که تیم پروژه پیش از آنکه پروژه و توکن خود را به صورت عمومی منتشر کنند، بخشی یا تمام توکن های آن پروژه را تولید می کنند. بخشی از این توکن های تولید شده به منظور تامین سرمایه پروژه میان سرمایه گذاران اولیه به صورت فروش خصوصی توزیع می شود. توجه داشته باشید که این فروش خصوصی، پیش از فروش عمومی توکن صورت می گیرد. Fund raise اصطلاحی است که برای نمایش این بخش از توکن های به فروش رفته به کار می رود.

بخش دیگری از توکن های تولید شده به تیم پروژه یا شبکه اختصاص می یابد. به این بخش نیز Team token می گویند. همچنین ممکن است این پروژه توسط شرکت ها و یا سرمایه گذاران خطر پذیر (VC) نیز سرمایه گذاری اولیه شده باشد. در نتیجه بخشی از این توکن ها نیز به این افراد یا شرکت ها اختصاص یافته است.

پس به طور کلی در مورد این پروژه ها، توکن های عرضه شده رو به دو دسته تقسیم کنید؛ بخشی که در میان جامعه توزیع شده و بخش دیگری که به تیم و سرمایه گذاران آن اختصاص یافته است. هر چه درصد توکن های اختصاص یافته به تیم و سرمایه گذاران پروژه بالاتر باشد، نکته منفی برای پروژه به شمار می آید. مثلا اگر این افراد در یک رالی صعودی و در قله قیمتی دارایی های خود را به فروش برسانند، شاهد ریزش نسبتا شدیدی در قیمت این رمز ارز خواهیم بود.

برای بررسی این مورد، مطالعه وایت پیپر پروژه منبع خوبی به شمار می رود. سایت Messari نیز اطلاعات جامع و دقیقی در این مورد ارائه می کند. اما بهترین منبع، مشاهده Explorer آن کوین یا توکن است.

برای مثال، برای مشاهده وضعیت هولدرهای دوج کوین، وارد یکی از اکسپلوررهای این شبکه شده و مطابق تصویر زیر روی گزینه Addresses کلیک می کنیم. این صفحه به خوبی به ما نشان می دهد که چند درصد از کل کوین ها در چه کیف پول های ذخیره شده است.

همانطور که در تصویر بالا مشاهده می کنید، بیش از ۳۲ میلیارد دوج کوین که معادل ۲۷ درصد کل دوج کوین هاست در یک کیف پول ذخیره شده است. به این نوع رمز ارزها، دارایی های مستعد Whale manipulations گفته می شود. از آنجا که مقدار زیادی توکن در اختیار یک کیف پول قرار دارد، به راحتی می تواند قیمت این دارایی را جابه جا کند که به عنوان دستکاری در بازار نیز شناحته می شود.

وستینگ تنها در مورد رمز ارزهایی که از قبل تولید شده اند (Pre-Mining) کاربرد دارد. آزادسازی این رمز ارزها طی یک برنامه زمانی معین انجام می گیرد. همانطور که در قسمت بالا دیدیم، بخشی از کل توکن های تولید شده میان تیم و سرمایه گذاران اولیه آن توکن توزیع می شود؛ اما برای فروش و آزادسازی این توکن ها، زمان بندی مشخصی تعیین خواهد شد.

مثلا، توکن های سرمایه گذاران اولیه برای مدت ۴ سال قفل شده و پس از گذشت ۴ سال از راه اندازی پروژه آزاد خواهد شد و طی این چهار سال اول، این افراد نمی توانند توکن خود را به فروش برسانند. بررسی Vesting توکن ها، میزان عرضه توکن در آینده را نشان می دهد. در زمان بررسی این شاخص به زمان آزاد سازی و مقدار آزاد سازی بسیار توجه کنید. اگر وستینگ یک توکن به نحوی تعریف شده باشد که در بازه های زمانی کوتاه، بخشی از توکن ها آزاد شود؛ این نکته احتمالا فشار فروش مداومی را به بازار تحمیل می کند که برای قیمت نکته منفی به حساب می آید.

دوره وستینگ توکن های توسعه دهندگان را قفل نگه می دارد و در نتیجه سرمایه گذاران را از کلاهبرداری پامپ و دامپ تا حدودی محفوظ نگه می دارد.

گفتنی است که وستینگ صرفا مختص کوین و توکن های Pre-mine شده است. کوین هایی که استخراج می شوند دوره وستینگ ندارند و زمان بندی استخراج مشخص کننده تعداد کوین هایی است که وارد چرخه می شوند. زمان بندی وستینگ به طور منطقی باید سال ها طول بکشد زیرا آزاد کردن تعداد زیادی توکن در بازه زمانی کوتاه باعث پایین آمدن قیمت در کوتاه مدت می شود.

کوین ها و توکن ها از نظر تورم به دو دسته تورم زا و ضد تورم تقسیم بندی می شوند. در صورتی که کوین یا توکن جدیدی به چرخه بازار افزوده شود، تورم ایجاد می شود. هرچه نرخ تورم بالاتر باشد می تواند به کاهش قیمت آن کوین یا توکن منجر شود.

این نکته بیشتر در شبکه هایی که از الگوریتم گواه اثبات سهام (PoS) استفاده می کنند، مورد توجه است. این شبکه ها، مجبورند تا انگیزه اقتصادی برای افراد ایجاد کنند تا در استیکینگ شبکه مشارکت کنند و امنیت شبکه را تامین کنند. در نتیجه باید سود استیکینگ را افزایش دهند. اما این نکته باعث ایجاد نرخ تورم بالا در رمز ارز آن شبکه خواهد شد. این شبکه ها عموما سود استیکینگ را بین ۵ تا ۱۵ درصد تنظیم می کنند. این شبکه ها میان دوراهی ایجاد امنیت در شبکه بلاکچین و نرخ تورم بالای کوین شبکه، چالش های زیادی دارند.

اما در مورد پروژه های دیفای نرخ تورم داستان متفاوتی دارد. این پروژه ها به منظور جذب افراد در برنامه های فارمینگ و تامین نقدینگی، مجبورند تا APY یا سود سالانه خود را افزایش دهند. در نتیجه نرخ تورم توکن خود را بسیار بالا تنظیم می کنند. از این طریق آن ها می توانند کاربران بیشتری را جذب کنند اما در طرف مقابل، نرخ تورم بسیار افزایش خواهد یافت و این نکته ای منفی برای قیمت آن توکن است.

سیاست توکنومیک آن ها به حدی تورمی است که ویتالیک بوترین توکنومیکس آن ها را به پرینتر پول دولت ها تشبیه کرده است. برای همین است که بسیاری مثل آندره کرونیه (Andre Cronje)، بنیانگذار یرن فایننس توصیه می کنند که «آن ها را نخرید، به دست آورید». منظور او این است که به جای خریدن توکن هایی با این نوع اقتصاد توکنی، بهتر است آن ها را به عنوان تأمین کننده نقدینگی یا ییلد فارمر به دست آورید.

برخی از پروژه ها، عرضه توکن یا کوین خود را به نحوی تنظیم می کنند تا میزان عرضه آن در طول زمان کاهش یابد. این کار باعث کم یاب شدن تدریجی آن دارایی در طول زمان خواهد شد. بیت کوین یکی از این نوع دارایی هاست. به واسطه هاوینگ (Halving) بیت کوین، نرخ عرضه بیت کوین هر چهار سال یکبار نصف می شود و این کمک زیادی به ارزشمندتر شدن این دارایی می کند.

توکنومیکس تورم منفی با کاهش عرضه ارزش توکن را در دراز مدت افزایش می دهد. این سیاست هم مثل توکنومیکس تورمی در کوتاه مدت تأثیر زیادی روی قیمت ندارد اما در دراز مدت یکی از دلایل ارزشمند بودن کوینی مثل BTC است. ممکن است بگویید بیت کوین سقف عرضه دارد و این به معنای تورم منفی نیست بلکه به معنای تورم صفر است.

یکی دیگر از راه های کاهش نرخ تورم، سوزاندن کوین یا توکن است. در فرآیند توکن سوزی بخشی از توکن های یک پروژه از بازار خریداری شده و با ارسال آن به یک آدرس قرارداد هوشمند، برای همیشه از رده خارج می شود. بایننس کوین (BNB) یکی از کوین های مشهوری است که از این روش برای ارزشمندتر شدن کوین خود استفاده می کند.

اتریوم نیز با آپگرید EIP-1559 سیاست توکنومیکس (Tokenomics) سوزاندن مقداری از اتریوم استفاده شده برای کارمزد تراکنش را در پیش گرفت. اگرچه اتریوم یک ارز تورم مثبت است اما اگر تعداد کافی از مردم از شبکه استفاده کنند کارمزد سوزانده شده بیشتر از تورم خواهد بود که اتریوم را به یک کوین ضد تورمی تبدیل می کند. از آنجایی که با این کار تعداد توکن های در گردش کمتر می شود، و در نتیجه توکنومیک پروژه سودآورتر می شود، قیمت اتریوم احتمالاً افزایش می یابد.

برای اینکه بفهمیم توکنومیکس چیست، باید از یک نکته مهم آگاه باشیم: بخش عرضه به تنهایی هیچ ارزشی ایجاد نمی کند و بلکه سمت تقاضا است که یک کوین یا توکن را ارزشمند می کند.

مردم باید باور کنند این کالای مورد نظر دارای ارزش است و در آینده نیز ارزشمند خواهد بود وگرنه انگیزه ای برای هولد آن نخواهند داشت. فاکتورهای اقتصاد توکنی ذکر شده در بالا همه بر بخش عرضه تمرکز داشت.

کاربرد یک کوین یا توکن چیست؟ منظور از Utility کاربردی است که بازگشت سرمایه (ROI) و در نتیجه تقاضا برای توکن را افزایش می دهد. 

این سوال یکی از شاخص های مهم در توکنومیکس یک پروژه است. تا اینجا بسیاری از فاکتورها به عرضه یک توکن یا کوین توجه می کرد. اما شناسایی کاربردهای یک رمز ارز، مستقیما بر تقاضای موجود برای یک رمز ارز اشاره دارد. کاربرد بیت کوین چیست؟ ما چه سودی برای ما دارد؟ حتما شنیده اید که بیت کوین امروزه یک دارایی حتی اگر یک توکن مدل عرضه فوق العاده‌ ای داشته باشد، همچنان باید دلیلی پشت آن باشد که مردم را قانع به خرید و هولد کند.

کاربرد یک توکن چیست؟ این سوال یکی از شاخص های مهم در توکنومیکس یک پروژه است. تا اینجا بسیاری از فاکتورها به عرضه یک توکن یا کوین توجه می کرد. اما شناسایی کاربردهای یک رمز ارز، مستقیما بر تقاضای موجود برای یک رمز ارز اشاره دارد.

کاربرد بیت کوین چیست؟ چه سودی برای ما دارد؟ حتما شنیده اید که بیت کوین امروزه یک دارایی ذخیره ارزش است. این کاربرد بسیار مهم و حیاتی است. امروزه بیت کوین جایگزینی برای طلا به شمار می رود.

کاربرد اتریوم چیست؟ انجام هر تراکنشی در شبکه بلاکچین اتریوم ملزم به پرداخت کارمزد است و این کارمزد با ETH پرداخت می شود. پس یکی از کاربردهای اتر، کارمزد شبکه اتریوم بودن است.

اما کاربرد توکن های دیفای چیست؟ حق رای و مشارکت در مدیریت شبکه؟ ارائه پروپوزال برای توسعه شبکه؟ آیا این موارد واقعا کاربردهای مهمی هستند؟ آیا این کاربردها برای توکن آن تقاضای خرید ایجاد خواهد کرد؟

در اینجا بحث بسیار مفصلی مطرح می شود و آن اینکه تمام توکن های دیفای را نمی‌ وان با یک چشم دید؛ توکن یک پلتفرم لندینگ یا توکن یک پلتفرم سواپ یکسان نیست. کاربردهای آن نیز یکسان نخواهد بود. برای مثال اگر تمامی معاملات رمز ارز در جهان در صرافی یونی سواپ انجام شود، آیا این افزایش حجم معاملات منجر به افزایش تقاضای خرید توکن UNI خواهد شد؟

این فاکتور به واقع یکی از مهمترین فاکتورها برای ارزیابی Tokenimics یک پروژه است. برای مثال، توکن لینک (Link) به منظور درخواست دیتا از اوراکل (Oracle) چین لینک (Chainlink) مورد استفاده قرار می گیرد. اگر قیمت این توکن افزایش یابد، هزینه استفاده از این شبکه افزایش خواهد یافت و ممکن است برای پروژه ها استفاده از این شبکه صرفه اقتصادی نداشته باشد و گران تمام شود. در نتیجه کاربرد توکن نکته بسیار مهمی برای یک بررسی قیمت یک توکن در آینده است.

هنگامی که قصد خرید یک رمز از را دارید، اولین سوالی که باید از خود بپرسید این است که آیا می خواهم آن را به عنوان سرمایه هولد کنم یا قرار است خرج شود؟ اگر یک توکن را به قصد خرج کردن می خرید، پس نگهداری آن برای بلند مدت و کسب سود مستقیم معنایی ندارد. بنابراین بهتر است هر بار که به آن نیاز دارید، مقداری از آن را بخرید. مثل ترونیکس (TRX) که برای پرداخت کارمزد شبکه ترون (TRON) کاربرد دارد. شبکه ترون یک بلاکچین ارزان است و مثلا بسیاری از کاربران ایرانی ترجیح می دهند تتر (USDT) ترونی (TRC-10) بخرند. هر زمان که بخواهند مقداری تتر جا به جا کنند، باید به مقدار لازم ترونیکس (TRX) بخرند.

چین لینک (Chainlink) یکی از مهمترین سرویس های کریپتویی است و مطمئنا یک زیرساخت اساسی برای ادامه حیات بسیاری از اپلیکیشن‌ های غیرمتمرکز (DApps) محسوب می شود. پس با این حساب سرمای گذاری روی توکن LINK منطقی است؟ برای این کار لازم است که نگاهی به تاریخچه قیمتی لینک داشته باشیم.

طبق داده های نمودار بالا، اگر پس از (May 2021) لینک می خریدید و هولد می کردید، ۵۰ تا ۹۰ درصد ارزش خود را از دست می داد. چرا؟ در وهله اول به نظر می رسد که لینک سرمایه گذاری خوبی باشد؛ عرضه محدود، زیرساخت های ارزشمند و… همه چیز خوب به نظر می رسد. اما مشکل اصلی کاربرد است. کاربرد اولیه توکن LINK پرداخت هزینه سرویس های لینک است. بنابراین توکن خرج کردنی یا مصرفی (Spending Token) محسوب می شود نه توکن سرمایه گذاری (Investing Token).

البته پروتکل چین لینک پلتفرم استیکینگ خود را هم راه اندازی کرده است. اما از آنجایی که کاربرد اولیه آن همان پرداخت هزینه سرویس هاست و پلتفرم استیکینگ هنوز اول راه است، همچنان تفاوتی ایجاد نمی کند.

یکی دیگر از مشکلات توکن های خرج کردنی، عدم تمایل پروتکل های مادر برای افزایش ناگهانی قیمت است. اگر قیمت LINK به طور چشمگیری زیاد شود، همه خدمات چین لینک گران تر شده و مردم دنبال پلتفرم های جایگزین می گردند. برای چین لینک داشتن دو تا توکن (یکی برای خرج کردن و دیگری برای استیکینگ) منطقی تر به نظر می رسد. اما این بحث دیگری است.

یک مثال دیگر توکن‌ بازی های کریپتویی است؛ مثلا SLP در اکسی اینفینیتی یا AURUM در Crypto Raiders. وقتی AURUM به‌دست می آورید باید آن را برای خرید نیروهای جدید یا کلید سیاه چال خرج کنید. همچنین به خاطر عرضه و نرخ تورم متغیر، به درد هولد بلند مدت نمی خورد. از طرف دیگر هیچ جریان نقدینگی، کاربرد حاکمیتی یا کاربرد دیگری به جز خرج شدن ندارد. همین امر در مورد SLP هم صدق می کند؛ ممکن است نوسان قیمت SLP شما را وسوسه کند، اما نمی تواند دلیل قانع کننده ای باشد. توکن‌ سرمایه گذاری بازی اکسی اینفینیتی AXS و در بازی Crypto Raider  توکن RAIDER است.

پس موقع بررسی کاربرد یک توکن اول از خودتان بپرسید آیا این توکن برای خرج کردن و استفاده در برنامه است یا زمینه سرمایه گذاری بلند مدت را فراهم می کند؟

حال اگر یک توکن معیار سرمایه گذاری را پاس کرد، سوالی بعدی این است که چرا باید آن را هولد کنیم؟ دلیل مهمی که باعث می شود یک توکن ارزش هولد کردن داشته باشد، جریان‌ نقدینگی (Cash flow) است. اگر مکانیزمی وجود دارد که منجر به کسب درآمد در ازای هولد و استفاده از یک توکن می شود، پس ممکن است که آن توکن ارزش خرید داشته باشد. مثل استیکینگ یا ییلد فارمینگ (Yield Farming).

مثلا اگر شما توکن سوشی (SUSHI) بخرید، می توانید آن را در ازای دریافت xSUSHI استیک کنید. در این صورت بخشی از کارمزد معاملات پلتفرم سوشی سواپ به شما تعلق می گیرد. xSUSHI یک توکن تامین نقدینگی (LP توکن) است. میزان دریافتی شما به افزایش ارزش xSUSHI در طول زمان بستگی دارد. همچنین این امکان را خواهید داشت که توکن تامین نقدینگی را در پلتفرم های دیگر استیک کرده یا برای دریافت وام وثیقه کنید.

مورد بعدی که باید در زمینه جریان نقدینگی بررسی کنید، نحوه ایجاد جریان است. مثلا اگر با استیک کردن یک توکن همان توکن به شما داده می شود و پلتفرم بدین صورت به افزودن عرضه در گردش توکن خود می افزاید، پس در عمل چیزی به دست نمی آورید. شما فقط سرمایه خود را از رقیق شدن (اصطلاحا Diluted شدن) نجات می دهید. بنابراین باید دنبال پروژه هایی باشید که جریان نقدینگی آن براساس درآمد واقعی است و به وسیله توکن اولیه پرداخت نمی شود.

اگر به پروتکلی علاقمند هستید و می خواهید در شکل دهی تصمیمات پروتکل آن مشارکت داشته باشید، حاکمیت (Governance) ابزار دیگری برای تشویق شما در سرمایه گذاری است.

طرفداران سیستم هایی که از توکن های حاکمیتی استفاده می کنند، معتقدند که این سیستم ها امکان کنترل کاربر را فراهم می کنند، که ایده اصلی رمز ارزهاست و سبب غیر متمرکز شدن و دموکراتیک بودن بیشتر رمزارزها می شود. در بیشتر موارد، سازمان هایی که به کاربران اجازه می دهند توسعه سیستم های خود را کنترل کنند، سازمان های مستقل غیر متمرکز (DAO) نامیده می شوند.

توکن حاکمیتی (Governance Token) این قدرت را به دارندگان توکن می دهد تا در جهتی که پروژه آن حرکت می کند، تأثیر بگذارند. با اینکه هنوز راه زیادی برای اثبات مفید بودن این توکن ها باقی مانده اما یک چیز در مورد آن ها قطعی است اینکه آن ها محبوبیت بسیار زیادی را به دست آورده اند. واقعیت این است که ایده حاکمیت جامعه محور در وهله اول جذاب به نظر می رسید. اما امروزه به تنهایی چندان مشوق قانع کننده ای برای سرمایه گذاری نیست.

اگر تصمیم به سرمایه گذاری بلند مدت روی یک پروژه گرفته اید و ناگهان به پول خود نیاز دارید قطعا فروش توکن های آن پروژه آخرین کاری است که دوست دارید. بنابراین هنگام تصمیم گیری از خود بپرسید آیا می توانم از این توکن برای دریافت وام هم استفاده کنم؟ چه گزینه های وام گیری ای وجود دارد؟ آیا پلتفرم ها از اعتبار کافی برخوردار هستند؟

داده های مربوط به تخصیص توکن و تعداد توکن های در گردش که در وب سایت پروژه ها اعلام شده همیشه دقیق نیست. دو سایت Tokeninsight و Messari منبع خوبی برای این داده های توکنومیکس هستند. در وب سایت کوین مارکت کپ هم اطلاعاتی محدود کسب می کنید.

البته، اطلاعات توکنومیکس (Tokenomics) این وب سایت ها ممکن است کمی قدیمی باشد. برای همین می توانید در اکسپلورر بلاکچین ببینید که این توکن ها در حال حاضر چگونه توزیع شده اند. برای بررسی توزیع یک توکن ERC-20 از مرورگر Etherscan و برای یک توکن BEP-20 از مرورگر Bscscan استفاده کنید. اگر در مورد توکنومیک کوینی تحقیق می کنید که بلاکچین بومی خود را دارد باید از اکسپلورر خود آن ها استفاده کنید. شاید این سؤال پیش بیاید که چرا فهمیدن نحوه توزیع آن قدر دشوار است؟ عمدتاً به این دلیل که توزیع توکن منصفانه نبوده است و تلاش م ‎‌شود شما از آن بی خبر بمانید.

با مراجعه به اکسپلورر بلاک چین ها کاری که انجام می دهید این است که چک کنید آیا تخصیص اعلام شده در مورد یک توکن Pre-Mine شده صحیح است یا نه؟ یا برای توکن های قدیمی تر صرف نظر از نوع عرضه، توکنومیکس توزیع آن ها چیست و آیا عادلانه است یا نه؟ برای مثال، آیا تعداد زیادی اتریوم در چند ولت محدود وجود دارد یا اینکه به شکل یکنواختی در میان کاربران توزیع شده است.

از آن سو، یکی از اشکالات اقتصاد توکنی این است که در مورد بازار مفروضاتی ایجاد می کند که به تنهایی قابل اتکا نیستند. به عبارت دیگر، نتایج استنتاج شده از یک مطالعه توکنومیکس می تواند به دلیل اطلاعات ناکافی در مورد شبکه توکن و یا بازار هدف آن نادرست باشد. برای مثال توکنومیکسی با سقف عرضه پایین و ثابت می تواند کاربران را در مورد ارزش یک توکن به خطا بیندازد. مثلاً اگر بازار آن توکن به اندازه کافی بزرگ نباشد، یا اگر کوین ها نقدینگی قوی نداشته باشند، ممکن است سودآوری کمتر از حد انتظار باشد.

ما دیسنترالند (MANA) را برای توضیح بهتر توکنومیکس انتخاب کرده ایم. مانا به عنوان ارز اصلی متاورس دیسنترالند نقش مهمی در اقتصاد این پلتفرم ایفا می کند. کاربردهای این توکن شامل استفاده برای خرید و فروش زمین و پوشیدنی ها (Wearables) در بازار ان اف تی (NFT) دیسنترالند است.

تیم دیسنترالند (Decentraland) در دورهای تأمین مالی برای دیسنترالند (MANA) 25.5 میلیون دلار در فروش عمومی (ICO) در آگوست ۲۰۱۷ با میانگین قیمت ۰.۰۲۸ دلار بدست آمد و ۵۰۰,۰۰۰ دلار در دور سرمایه گذاری در اکتبر ۲۰۱۸ با میانگین قیمت ۰.۰۷۳ دلار جمع آوری شد. این فروش توکن به دلیل وجود چند سرمایه گذار بزرگ، تنها ۳۵ ثانیه طول کشید. مجموعاً، ۴۰ درصد از عرضه اولیه توکن مانا در طول ICO فروخته شده است. در طراحی توکنومیک تخصیص مانا به شرح زیر بود.

۴۰ درصد از عرضه MANA طی عرضه اولیه کوین (ICO) سال ۲۰۱۷ فروخته شد. علاوه بر این ، ۲۰ درصد برای جامعه آن در نظر گرفته شده، ۲۰ درصد به تیم توسعه دهنده و سایر عوامل اولیه اختصاص دارد و ۲۰ درصد باقیمانده نیز توسط Decentraland نگهداری می شود.