بلاکتوپیا
صرافی غیرمتمرکز تورسواپ (THORSwap) و توکن THOR
تورسواپ یک تجمیع کننده صرافی غیرمتمرکز یا Dex Aggregator است که بر بستر تورچین ساخته شده و امکان تبادلات میان زنجیره ای را فراهم می کند. توکن THOR توکن بومی و حاکمیتی پلتفرم تورسواپ است که کاربردهای متعددی در این پلتفرم و اکوسیستم تورسواپ دارد.

منتشر شده
2 سال پیشدر
توسط
روکو (Rocco)
تورسواپ (THORSwap) یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) می باشد و بر روی شبکه تورچین (THORChain) پیاده سازی شده است. استفاده از صرافی های غیرمتمرکز به دلیل نداشتن احراز هویت (KYC)، برای بسیاری از کاربران مناسب می باشد. در واقع برای کار با این نوع از صرافی ها تنها نیاز است تا کیف پول خود را به پلتفرم متصل نمایید.
سواپ کردن بیت کوین (BTC) بر بستر شبکه بیت کوین (Bitcoin)، تتر (USDT) بر بستر شبکه اتریوم (Ethereum) روی کیف پول متامسک فقط با یک کلیک، ویژگی جذابی است که تورسواپ ارائه می کند. در واقع این پلتفرم نه تنها از بیت کوین و اتریوم، بلکه از ۹ زنجیره مختلف و دارایی های بومی آن ها پشتیبانی می کند. تورسواپ در اصل یک تجمیع کننده صرافی غیرمتمرکز (Dex Aggregator) میان زنجیره ای است.
تورسواپ (THORSwap) به عنوان یک رابط کاربری Front-end عمل می کند تا معاملات زنجیره ای را بدون نیازبه مجوزو اعتماد انجام دهد. اگرچه چندین رابط DEX وجود دارد که از شبکه THORChain استفاده می کند، اما تورسواپ قطعاً شناخته شده ترین آن هاست و همچنین بستر بیشترین حجم معاملات در شبکه تورچین است.
تورسواپ (THORSwap) یک تجمیع کننده صرافی غیرمتمرکز (Dex Aggregator) میان زنجیره ای است که بر بستر پروتکل نقدینگی کراس چین تورچین ساخته شده است. تورسواپ را می توان رابط کاربری اصلی همه محصولات و خدمات THORChain دانست. این صرافی به کاربرانش این امکان را می دهد که تراکنش های کاملا غیرمتمرکز، بین شبکه های مختلف لایه یک انجام دهند. این پلتفرم برای اولین بار با عنوان BEPSwap در سال ۲۰۲۰ روی شبکه تک زنجیره ای تورچین با نام (Chaosnet (SCCN تاسیس شد؛ سپس در سال ۲۰۲۱ روی شبکه چند زنجیره ای تورچین (MCCN) ایجاد شد.
صرافی غیرمتمرکز تورسواپ در حال حاضر از ۹ شبکه بلاکچینی (Blockchain) مختلف پشتیبانی می کند، البته هنوز با صرافی های غیرمتمرکز همه این شبکه ها تعامل ندارد. مثلا از شبکه کازموس (Cosmos) فقط رمزارز اتم (ATOM) پشتیبانی می شود. بلاکچین هایی که تورسواپ پشتیبانی می کند عبارتند از:
بیت کوین (Bitcoin)، اتریوم (Ethereum)، زنجیره بی ان بی (BNB Chain)، کازموس (Cosmos)، دوج کوین (Dogecoin)، لایت کوین (Litecoin)، بیت کوین کش (BitcoinCash)، تورچین (THORChain)، آوالانچ (Avalanche)

برای هر یک از این شبکه ها از کیف پول هایی پشتیبانی می شود که از قسمت ولت (Wallet) صرافی تورسواپ می توان برای مشاهده و اتصال آن ها استفاده کرد. موضوع مهم بعدی این است که امنیت، مقیاس پذیری و غیرمتمرکز بودن اولویت همه محصولات و خدمات تورسواپ است. به همین دلیل توکن THOR ایجاد شده که اکثر آن در اختیار جامعه است.
در مورد ایده و هدف تورسواپ باید بگوییم این پروتکل قصد دارد انتقالات بین شبکه ای را ساده تر کند. برای مثال اگر قصد تبدیل دو رمز ارز از دو شبکه متفاوت، مثلا بیت کوین و اتریوم را دارید باید از رپد توکن (Wrapped) بیت کوین (wBTC) استفاده کنید که این موضوع باعث انجام یک سواپ اضافه و در نتیجه کارمزد بیشتر می شود. تورسواپ با استفاده از فناوری میان زنجیره ای (Cross-Chain) این مشکل را حل کرده و قصد دارد انتقالات بین شبکه های مختلف را ساده تر کند.
سه اکوسیستم در نحوه کار کردن THORSwap نقش دارند. برای درک بهتر چگونگی کارکرد این پلتفرم، در ادامه به بررسی این اکوسیستم ها می پردازیم.
تورسواپ از پروتکل نقدینگی تورچین استفاده می کند تا به نقدینگی رمزارزهای لایه یک دسترسی داشته باشد. در واقع اگر تورچین را به عنوان لایه پایه حساب کنیم، تورسواپ لایه بالایی و رابط کاربری محسوب می شود. تورچین بر اساس الگوریتم اجماع تندرمینت (Tendermint) کار می کند. توکن بومی تورچین RUNE است که به عنوان واسطه برای تراکنش های بین بلاکچینی عمل می کند و دیگر نیازی به توکن های Wrapped شده نیست. هزینه تراکنش در تورسواپ بسته به شبکه ای که انتخاب می کنید دارد و الزامی به داشتن توکن RUNE برای گس فی نیست.
THORSynth نماینده ای از دارایی های وثیقه گذاری شده در تورچین است که همیشه مقداری ثابت با ارزهای دیجیتالی مثل بیت کوین یا اتریوم دارد. این توکن ها بر خلاف توکن های رپد شده، توسط استخرهای تورچین پشتیبانی می شوند. این استخرها ۵۰ درصد از خود دارایی ها و ۵۰ درصد از توکن RUNE تشکیل شده اند. کیف پول هایی که از این دارایی های مصنوعی پشتیبانی می کنند عبارتند از: KeyStore ،Ledger ،Trust Wallet و Xdefi wallet.

- اکوسیستم تورسواپ (ThorSwap)
تور سواپ نه تنها پلتفرم سواپ کردن میان زنجیره ای است؛ بلکه تامین کننده نقدینگی استخرهای تورچین هم محسوب می شود. تامین کننگان نقدینگی می توانند سرمایه خود را در استخرهای موجود عرضه کنند و عملکرد موقعیت خود را با پلتفرم THORyield که توسط تیم تورسواپ آماده شده است، آنالیز کنند. تورسواپ یک کیف پول چندامضایی (Multi-sig) به نام THORSafe هم دارد.
این پلتفرم قابلیت استیکینگ (Staking) نیز دارد. با استیک کردن توکن THOR، توکن vTHOR را دریافت می کنید. vTHOR یک توکن عضویتی برای اهدای جوایز به کاربران فعال است.
مکانیسم جدید استیکینگ تور به این صورت است که کاربران می توانند ۷۵ درصد از فی تراکنش ها را به عنوان جایزه دریافت کنند. همچنین vTHOR، سود خودکار (Auto-Coumpounding) دارد و برای استیک مجدد پاداش نیاز به گس فی و انجام دو تراکنش نیست. این توکن قابلیت انتقال دارد و با هولد کردن آن می توانید روی معاملات تخفیف بگیرید. vTHOR بر روی شبکه اتریوم و با استاندارد ERC-4626 ایجاد شده است.

سرویس ها و محصولات تورسواپ (THORSwap)
در این قسمت می خواهیم به بررسی سرویس هایی که از طریق پلتفرم تورسواپ می توان به آن ها دسترسی داشت بپردازیم. طبیعتا سرویس اصلی این پلتفرم تبدیل رمزارزهای مختلف به یکدیگر است که از قسمت سواپ (Swap) می توان به آن دسترسی داشت. در ادامه ما سراغ دیگر سرویس های تورسواپ خواهیم رفت.
این سرویس (Earn) امکان واریز دارایی های بومی زنجیره های تحت پشتیبانی و کسب سود در ازای آن ها را می دهد. کاربران دارایی خود را به صندوق های پس انداز (Savers Vaults) تورسواپ واریز می کنند و سود را به صورت همان رمزارز دریافت می کنند.
از این صندوق ها برای تامین نقدینگی در تورچین استفاده می شود. سودی که از این طریق به کاربران می رسد، تقریبا نصف سودی است که در ازای تامین نقدینگی در استخرهای تورسواپ به آن ها پرداخت می شود.
تورسواپ این بخش را Home کاربران معرفی می کند؛ جایی که شما به هر چیزی از شبکه تورچین دسترسی خواهید داشت. قسمت داشبورد پارامترهایی مثل حجم معاملات ۲۴ ساعته، میزان ارزش کل قفل شده (TVL)، میزان کل نقدینگی و غیره را نشان می دهد.

THORYIELD
با تورییلد می توانید موقعیت نقدینگی خود را دنبال کنید و همچنین قابلیتی دارد که می توانید میزان سود خود را در مقایسه با زمانی که این دارایی ها را فقط هولد می کردید، مقایسه کنید. ورژن ۲ تورییلد از چارت های OHLC تریدینگ ویو استفاده و از تایم فریم های هفتگی، ماهانه و ALL پشتیبانی می کند.
همه نقدینگی استخرهای تورسواپ به صورت جفت ارز با توکن RUNE هستند. برای مثال اگر وارد استخر BTC-RUNE شوید، می توانید ارز BTC ،RUNE یا ترکیبی از BTC-RUNE را به نقدینگی این استخر اضافه کنید. به دلیل پنجاه پنجاه بودن این استخرها با توکن RUNE، اگر فقط یکی از رمز ارزها مثلا BTC را اضافه کنید، نیمی از آن با یک سواپ خودکار به RUNE تبدیل می شود و در نهایت به صورت ترکیبی مساوی از آن ها وارد استخر می شود.
برداشت دارایی هیچ محدودیت زمانی ندارد و می توانید تعیین کنید چند درصد از نقدینگی را چه به صورت جفت رمز ارز چه تک رمز ارز برداشت کنید.
مورد بعدی به وجود آمدن ضرر ناپایدار (impermanent loss) به دلیل بالانس نگه داشتن استخرها است. تورسواپ به ازای هر روز، یک درصد از مقداری که ممکن است متضرر شوید را تضمین می کند. فرض کنید بعد از گذشت ۱۰۰ روز قصد برداشت دارایی خود را دارید و به دلیل وجود نوسانات دچار ضرر شده اید. هنگام برداشت، تورسواپ کل میزانی که متضرر شده اید را به شما پرداخت می کند. همینطور اگر در روز ۳۰ ام قصد برداشت داشته باشید، تورسواپ ۳۰ درصد از ضرر را پشتیبانی می کند.
این سرویس را می توانستیم به عنوان بخشی از اکوسیستم تورچین معرفی کنیم، اما چون ثبت آن در تورسواپ انجام می شود در این بخش به آن می پردازیم. سیستم THORNames یک سیستم نام دهی دامنه برای کیف پول شما روی شبکه تورچین است. تورنیم ها آدرس کیف پول چند زنجیره ای شما را ساده می کنند.
THORName
Cross-Chain Wallet Name Service.
در حال حاضر برای ثبت یک نام در شبکه تورچین باید مقدار ۱۰ توکن RUNE برای ثبت نام و به ازای هر سال ۱ توکن RUNE پرداخت کنید؛ مثلا برای خرید یک نام دامنه به مدت ۱۰ سال باید ۲۰ توکن RUNE پرداخت کنید. همچنین علاوه بر شبکه THOR می توانید چند آدرس از شبکه های مختلف مثل شبکه BNB یا BTC را به این نام وصل کنید. با این کار برای انجام سواپ از یک شبکه به شبکه مورد نظر کافیست از نام دامنه آن استفاده کنید. دارایی شما به آدرس کیف پول مورد نظر منتقل می شود، حتی اگر آن کیف پول به پلتفرم وصل نباشد.
تورچاد (THORCHADS) یک نوع سازمان خودمختار غیرمتمرکز (DAO) است که برای پروژه های خلاقانه تورسواپ مثل NFT ها و بازی ها طراحی شده است. به گفته تیم تورسواپ، این بخش برای ارتباط و صمیمیت و حس تعلق بین کاربران به وجود آمده است. برای داشتن حق رای در DAO تورچاد، کاربران باید توکن vTHOR را استیک کنند.
تورسواپ یک اپلیکیشن تحت وب و دسکتاپی با عنوان تورنود (THORNode) نیز ارائه داده است. اپراتورهای نود شبکه می توانند با وصل کردن کیف پول های مختلف مثل لجر، تراست ولت و XDefi نودهای خود را مدیریت کنند. همچنین می توانند تراکنش ها و سایر اطلاعات مربوط به آن نود را تحت نظر داشته باشند.
توکن THOR
رمزارز تور (THOR)، توکن کاربردی تورسواپ است که برای بهینه سازی معاملات طراحی شده و کاربردهای زیادی در این پلتفرم دارد. تور توکن حاکمیتی پلفترم هم هست و هولدرهای آن می توانند در رای گیری و تصمیم های تورسواپ مشارکت کنند.
این توکن برای استیکینگ، پاداش به رفتارهای مثبت کاربران و کامیونیتی، تخفیف در کارمزدهای پلتفرم، سهیم شدن درآمد ناشی از کارمزدها با کاربران و مجوز دسترسی به برخی محتواها و برنامه ها هم کاربرد دارد. همچنین THOR نقش مکمل و ارزش آفرین برای توکن RUNE و سایر دارایی های اکوسیستم تورچین را دارد.
تعداد کل توکن های تور (THOR) ثابت و برابر با ۴۵۱,۹۳۵,۳۶۱ میلیون واحد در نظر گرفته شده است و ۴ سال طول می کشد تا همه توکن ها آزاد شوند. نحوه توزیع، توکنومیکس (Tokenomics) آن نیز به شرح زیر است.
THOR Initial Distribution
۵۰ درصد به عنوان مشوق و پاداش برای کامیونیتی، ۱۵ درصد برای مشارکت کنندگان اصلی، ۱۰ درصد برای سرمایه گذاران، ۱۰ درصد برای فروش عمومی، ۵ درصد برای ایردراپ و ۱۰ درصد برای خزانه داری اکوسیستم در نظر گرفته شده است.
دوره وستینگ (Vesting) توکن های سرمایه گذاران ۲۴ ماه و توکن های مشارکت کنندگان اصلی نیز ۳۶ ماهه در نظر گرفته شده است.
قیمت Thor در تاریخ ۱ ابان ۱۴۰۲ برابر با $۰.۲۱۵۲ دلار است و با ارزش بازار $۳۱,۶۴۰,۳۵۷ میلیون دلاری و حجم معاملات ۲۴ ساعت گذشته برابر با $۳۸۸,۹۹۰ دلار، در رتبه (Rank #540) بازار رمز ارزها قرار گرفته است.
کمترین قیمت ثبت شده تاریخ برای توکن THOR در تاریخ ۲۴ خرداد ۱۴۰۲ (Jun 14, 2023) برابر با $۰.۰۶۷۰۴۵ دلار و بیشترین قیمت ثبت شده برای آن نیز در تاریخ ۱۵ آبان ۱۴۰۰ (Nov 06, 2021) برابر با $۳.۰۵ دلار بوده است.
طبق مصاحبه ای که تورسواپ با Qi Capital داشت، هویت اعضای این تیم ناشناس است. طبق اطلاعات این مصاحبه، تیم THORSwap متشکل از ۲۵ نفر و همچنان در حال گسترش است. مدیر تورسواپ برای ۳ سال یکی از توسعه دهندگان تورچین بود و یکی دیگر از توسعه دهندگان از پروژه Dapper Labs آمده است.
دیگر اعضای تیم شامل دیزاینرها که کارهای گرافیکی و پروژه های ان اف تی (NFT) را بر عهده دارند و ادمین های شبکه های اجتماعی مثل دیسکورد و توییتر هستند.
طبق اطلاعات کرانچ بیس Thorswap طی یک دوره جذب سرمایه توانست ۳.۸ میلیون دلار جذب کند. سرمایه گذاران این پروژه عبارتند از:
Proof Group | 0x Ventures |
IDEO CoLab Ventures | Thorchain |
Nine Realms | Sanctor Capital |
Fomocraft Ventures | True Ventures |
Qi Capital |
تورسواپ علاوه بر همکاری با تورچین، با پلتفرم های ThorStater و XDefi Wallet نیز همکاری می کند. توراستاتر یک لانچ پد IDO است. فروش عمومی (IDO) تورسواپ روی این پلتفرم صورت گرفت.
توکن توراستاتر XRUNE است که مثل یک پل بین IDO پروژه ها و استخر نقدینگی تورچین عمل می کند. آخرین مشارکت مهم تورسواپ نیز به اواخر سال ۲۰۲۲ و همکاری با KyberSwap مربوط می شود. کایبرسواپ یک صرافی غیرمتمرکز تجمیع کننده نقدینگی است که از چندین شبکه از جمله اتریوم (Ethereum) و آوالانچ (Avalanche) پشتیبانی می کند.
نقشه راه رسمی و جدیدی برای تورسواپ منتشر نشده است، اما این پلتفرم گزارش های ماهانه ای ارائه می کند که در آن به برنامه های آینده نزدیک اشاره می کند.
این پلتفرم ورژن ۲ خود را در ماه آوریل سال ۲۰۲۲ لانچ کرد. تورسواپ امکان استیکینگ را نیز برای کاربران خود فراهم کرده است. پشتیبانی کردن از تجمیع کنندگان میان زنجیره ای قدم بعدی THORSwap است. در حال حاضر بهترین تجمیع کنندگان، بیشتر روی شبکه هایی مثل اتریوم و پالیگان تمرکز می کنند. در حالی که تبادل دارایی های Long-tail (دارایی هایی که حجم کمتری دارند و زیاد شناخته شده نیستند) از یک شبکه به شبکه دیگر نیاز به یک صرافی یا پل متمرکز دارد.
آپدیت های بعدی تورسواپ (Aggregator of aggregator) این مشکل را حل خواهد کرد. این سیستم از نقدینگی تورچین برای پشتیبانی از استخرهایی مثل آوالانچ، فانتوم، پالیگان، سولانا و غیره استفاده می کند. بنابراین به مرور شاهد پشتیبانی از دارایی های Long-tail ERC-20، رمزارزهای لایه ۱ سازگار با EVM و شبکه های لایه دو (پالیگان، آربیتروم و …)، توکن های سولانا و تعامل با IBC خواهیم بود.
در انتها
تورسواپ یک تجمیع کننده صرافی غیرمتمرکز یا Dex Aggregator است که بر بستر تورچین ساخته شده و امکان تبادلات میان زنجیره ای را فراهم می کند. توکن THOR توکن بومی و حاکمیتی پلتفرم تورسواپ است که کاربردهای متعددی در این پلتفرم و اکوسیستم تورسواپ دارد. این صرافی بر بستر پروتکل نقدینگی کراس چین تورچین ساخته شده است و به نوعی یک رابط کاربری برای این پروتکل است.
توکن THOR بر بستر اتریوم و با استاندارد ERC-20 ایجاد شده است. این توکن را می توانید در صرافی غیرمتمرکز سوشی سواپ (SushiSwap) و همچنین صرافی متمرکز کوینکس خرید و فروش کنید. همچنین می توان با استفاده از خود پلتفرم تورسواپ این توکن را تهیه کرد.
با توجه به این که توکن تور (THOR) بر بستر شبکه اتریوم ایجاد شده است، تمام کیف پول هایی که از این شبکه پشتیبانی می کنند برای نگهداری آن مناسب هستند که در بین آن ها می توان به متامسک (MetaMask)، تراست والت (Trust Wallet) و کیف پول سخت افزاری مانند لجر (Ledger) اشاره کرد.
تریدینگ ویو
شاید دوست داشته باشید
تراست ولت امکان معامله سهام های توکنیزه (RWA) را برای کاربران فعال کرد
کاردینال؛ اولین پروتکل دیفای بیت کوین بر بستر کاردانو
آیا تحلیل تکنیکال بهتنهایی در بازار رمز ارزها سودآور است؟
راهاندازی شبکه LitVM لایت کوین
هاردفورک مکس ول (Maxwell) در تستنت BNB Chain فعال شد
رشد جایگاه USD1 در بازار استیبل کوینها
اخبار
استارک ور (StarkWare) تأیید کل تاریخچه بلاکچین با ۱ مگابایت حجم ممکن ساخت!
شرکت StarkWare فناوری جدیدی اعلام کرده که «تصدیق بلوکهای بلاکچین بیتکوین از ابتدای پیدایش تا حال» را در قالب یک پرُف (proof) تقریباً ۱ مگابایتی ممکن میکند، البته نه به معنی دانلود کل تاریخچه تراکنشها، بلکه فقط هِدِر بلوکها.

منتشر شده
7 ساعت پیشدر
شهریور 21, 1404توسط
روکو (Rocco)
شرکت استارکور (StarkWare) که در زمینه فناوری پیشرفته دانش صفر (Zero-Knowledge یا ZK) تخصص دارد، از یک دستاورد بزرگ رونمایی کرده است که میتواند اساس تعامل کاربران با شبکه بیتکوین را دگرگون کند. این شرکت موفق به ساخت یک اثبات تأیید (Verification Proof) مبتنی بر دانش صفر از کل بلاکچین بیتکوین شده است که به طرز شگفتانگیزی سبک بوده و به راحتی بر روی دستگاههای موبایل قابل اجراست. این نوآوری به هر کاربری اجازه میدهد تا به طور مستقل و بدون نیاز به سختافزارهای گرانقیمت، تاریخچه بیتکوین را اعتبارسنجی کند.
این اثبات که توسط استارکور توسعه داده شده، تنها ۱ مگابایت حجم دارد. این در حالی است که حجم کامل بلاکچین بیتکوین (Bitcoin) در حال حاضر از مرز ۶۸۰ گیگابایت فراتر رفته است. به گفته عبدالحمید بختا (Abdelhamid Bakhta)، مدیر اکوسیستم در استارکور، این تکنولوژی به کاربران امکان میدهد تا تراکنشها را در کمتر از ۱۰۰ میلیثانیه تأیید کنند. این پیشرفت، تحقق مدرن ایدهای است که برای اولین بار توسط ساتوشی ناکاموتو در وایتپیپر بیتکوین تحت عنوان تأیید پرداخت ساده شده (SPV) مطرح شد و اکنون موانع فنی و مالی را برای میلیونها کاربر از میان برمیدارد.

چگونه ۶۸۰ گیگابایت داده در ۱ مگابایت فشرده میشود؟
راز این فشردهسازی خارقالعاده در محتوای اثبات نهفته است. این فایل ۱ مگابایتی، تاریخچه کامل و جزئیات تمام تراکنشها را در خود جای نداده است؛ بلکه شامل تمام هدرهای بلاک (Block Headers) از اولین بلاک شبکه (بلاک جنسیس) تا به امروز است. هر هدر بلاک مانند یک شناسنامه برای آن بلاک عمل میکند و حاوی اطلاعات کلیدی زیر است:
- شماره نسخه (Version Number): نسخه نرمافزار بیتکوین که برای استخراج بلاک استفاده شده است.
- ارجاع به بلاک قبلی (Previous Block Reference): پیوندی رمزنگاریشده که زنجیره بلاکها را به هم متصل میکند.
- برچسب زمانی (Timestamp): زمان تقریبی ایجاد بلاک.
- اندازه بلاک (Block Size): حجم بلاک.
- نانس (Nonce): عدد تصادفی که ماینرها برای حل معمای محاسباتی و افزودن بلاک به دفتر کل، آن را پیدا میکنند.
با در اختیار داشتن زنجیرهای از این هدرها، یک کاربر میتواند به طور مستقل و با اطمینان بالا، صحت و اعتبار کل تاریخچه شبکه را بدون نیاز به دانلود صدها گیگابایت داده، بررسی کند.

این دستاورد در زمانی ارائه میشود که جامعه بیتکوین درگیر یکی از مهمترین بحثهای داخلی خود، یعنی چالش حفظ تمرکززدایی (Decentralization) در مقابل رشد روزافزون حجم بلاکچین است. یکی از ارزشهای بنیادین بیتکوین این است که اجرای یک نود کامل (Full Node) برای هر کسی با یک کامپیوتر شخصی معمولی امکانپذیر باشد. این دسترسی آسان، تضمینکننده امنیت و مکانیزم اجماع شبکه است که توسط هزاران اپراتور نود مستقل در سراسر جهان اجرا میشود.
با این حال، ظهور پدیدههایی مانند اُردینالز و اینسکریپشنها که امکان ذخیرهسازی دادههای غیرپولی (مانند تصاویر و متن) را روی بلاکچین (Blockchain) فراهم میکنند، این اصل را به چالش کشیدهاند. منتقدان معتقدند این روند باعث «پفکردن» بلاکچین شده و با افزایش سرسامآور حجم دفتر کل توزیع شده (DLT)، نیازمندیهای سختافزاری برای اجرای نود را بالا میبرد. اگر اجرای نود بیش از حد گران شود، شبکه به سمت تمرکزگرایی پیش خواهد رفت و تنها شرکتهای بزرگ و مراکز داده توانایی مشارکت در آن را خواهند داشت که این امر کاملاً با فلسفه وجودی بیتکوین در تضاد است.

بهروزرسانی Bitcoin Core و طغیان جامعه
این تنش با اعلام برنامههای مربوط به بهروزرسانی آینده نرمافزار Bitcoin Core 30 که برای انتشار در ماه اکتبر برنامهریزی شده، به نقطه جوش خود رسیده است. توسعهدهندگان Bitcoin Core (که نرمافزار مورد استفاده حدود ۸۰٪ از نودهای شبکه است) قصد دارند محدودیت OP_Return را حذف کنند. این قابلیت در حال حاضر حجم دادههای غیرپولی قابل جاسازی در تراکنشها را به ۸۰ بایت محدود میکند که برای ذخیره اکثر محتواهای چندرسانهای امروزی بسیار ناچیز است.
این تصمیم پیشنهادی، موجی از مخالفت را برانگیخته و باعث یک جهش تاریخی در استفاده از Bitcoin Knots شده است. Bitcoin Knots یک نرمافزار جایگزین برای نود بیتکوین است که قابلیتهای شخصیسازی بیشتری را به اپراتورها میدهد؛ از جمله این امکان که خودشان برای میزان دادههای OP_Return که مایل به ذخیره و بازنشر آن هستند، محدودیت تعیین کنند. آمارها نشان میدهد سهم بازار نودهای Knots از حدود ۱٪ در پایان سال ۲۰۲۴، با یک رشد تقریباً عمودی، به نزدیک ۲۰٪ در سال ۲۰۲۵ رسیده است که نشاندهنده واکنش شدید بخشی از جامعه به مسیر پیش روی توسعه بیتکوین است. در این میان، راهکار استارکور میتواند فارغ از این جدالها، قدرت تأیید مستقل را به دست تکتک کاربران بازگرداند.
آموزش
تقویم اقتصادی (Economic Calendar) چیست و چگونه از آن استفاده کنیم؟
تقویم اقتصادی مثل یک “برنامهریزی خبری” برای بازار است. اگر به آن توجه نکنید، ممکن است در لحظه انتشار اخبار مهم با حرکتهای ناگهانی و شدید قیمت غافلگیر شوید. استفاده درست از آن کمک میکند ریسک معاملات را مدیریت کنید و حتی فرصتهای سودآور پیدا کنید.

منتشر شده
8 ساعت پیشدر
شهریور 21, 1404توسط
روکو (Rocco)
اگر معاملهگر یا فعال بازارهای مالی باشید، حتما تجربه کردهاید که یک خبر اقتصادی میتواند ظرف چند دقیقه بازار را زیر و رو کند. مثلا اعلام نرخ بیکاری آمریکا یا تصمیم فدرال رزرو درباره نرخ بهره کافی است تا قیمت دلار، طلا یا حتی بیت کوین نوسان شدیدی پیدا کند. در چنین شرایطی، دانستن زمان دقیق این رویدادها میتواند مرز میان یک معامله سودآور یا پشیمانکننده باشد.
اینجاست که تقویم اقتصادی به عنوان یک ابزار به کمک شما میآید. ابزاری که تمام اتفاقات مهم اقتصادی و مالی جهان را در یک جدول زمانی مشخص نمایش میدهد و به شما کمک میکند همیشه چند قدم جلوتر از بازار باشید. اگر میخواهید بدانید تقویم اقتصادی دقیقا چیست، چه اجزایی دارد و چطور باید از آن استفاده کنید، این مطلب را از دست ندهید.
تقویم اقتصادی (Economic Calendar) چیست؟
یک لیست زمانبندیشده از اعلامیههای اقتصادی، دادههای کلان، سخنرانیهای مقامات مالی و انتشار شاخصهای اقتصادی مثل نرخ بهره، تورم، بیکاری، تولید ناخالص داخلی و … است. علاوه بر این معمولاً زمان بیانیه های بانک مرکزی، سخنرانی های سیاست گذاران پولی و انتخابات را فهرست می کند.
بیشتر تقویم های اقتصادی منتشر شده شامل نوع داده مثل نرخ بیکاری، نتیجه قبلی که منتشر شده بود و انتظارات اجماع بازار برای نتیجه آتی می شوند. باید توجه داشت که نوع انتشار به طور کلی بسته به اینکه چه تاثیری می تواند داشته باشد؛ بصورت زیاد، متوسط، کم یا بدون تاثیر، کد گذاری می شود.
برای مثال، تصور کنید بانک مرکزی اروپا (ECB) قرار است درباره نرخ بهره (Interest Rate) جلسه برگزار کند. این تصمیم میتواند ارزش یورو را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. اگر شما معاملهگر بازار فارکس باشید و این تاریخ را ندانید، ممکن است در میانه یک معامله ناگهان با نوسانی شدید روبهرو شوید و فرصت مدیریت آن را از دست بدهید. اما وقتی به تقویم اقتصادی نگاه میکنید، میبینید که این رویداد دقیقا چه روز و ساعتی اتفاق میافتد و میتوانید از قبل برایش برنامهریزی کنید.
تقویم اقتصادی نه فقط برای معاملهگران حرفهای، بلکه برای هر فردی که در بازارهای مالی فعالیت میکند (از بورس و فارکس گرفته تا ارزهای دیجیتال) یک ابزار ضروری است. حتی سرمایهگذاران بلندمدت هم با نگاه به این تقویم میتوانند تصمیمهای دقیقتری برای مدیریت پرتفوی خود بگیرند.
اگر انتشار داده اقتصادی تأثیر کمی داشته باشد، آنگاه جفت ارز حرکتی نداشته و یا واکنشی جزیی نسبت به نتیجه از خود نشان خواهد داد. اما اگر در رویدادی با تأثیر متوسط، نتیجه نهایی با چیزی که انتظار می رفت خیلی تفاوت داشته باشد، باعث می شود جفت ارز به میزان بیشتری تغییر کند. زمانی که انتشار داده ها به طور قابل توجهی بیشتر یا کمتر از نتیجه مورد انتظار بازار باشند، به خصوص زمانی که صحبت از داده هایی با تأثیر بالا باشد، جفت ارز مرتبط تمایل بیشتری به حرکت دارد و بازار نوسانات قابل توجهی را در این فرآیند تجربه می کند.
چرا تقویم اقتصادی مهم است؟
- تقویم اقتصادی مانند یک نقشه راه است که مسیر حرکت بازارها را روشنتر میکند و شما را از غافلگیریهای ناگهانی نجات میدهد. به این ترتیب شما میتوانید تصمیمات معاملاتی خودتان را بر پایه اطلاعات موثق بگیرید.
- انتشار دادههای اقتصادی میتواند باعث نوسانات شدید در بازارهای مالی شود. برای مثال، اگر نرخ تورم بالاتر از حد انتظار اعلام شود، سرمایهگذاران انتظار افزایش نرخ بهره خواهند داشت و همین موضوع میتواند بازار سهام یا ارزهای دیجیتال را تحت تاثیر قرار دهد.
- بدون تقویم اقتصادی، بسیاری از تصمیمها بر اساس حدس و گمان گرفته میشود. معاملهگرانی که فقط با تحلیل تکنیکال کار میکنند، ممکن است در لحظه انتشار یک خبر بزرگ، گرفتار نوسانات غیرمنتظره بازار شوند. در حالیکه کسی که تقویم اقتصادی را دنبال میکند، میداند چه زمانی باید محتاطتر باشد یا حتی برای شکار فرصتهای جدید آماده شود.
- یکی از مهمترین مزیتهای تقویم اقتصادی، مدیریت ریسک است. اگر قبل از انتشار یک داده مهم پوزیشن باز دارید، میتوانید حجم معاملات خود را کاهش دهید، حد ضرر تنظیم کنید یا حتی معامله را ببندید تا از ضررهای سنگین جلوگیری شود.
- استفاده از تقویم اقتصادی به شما امکان میدهد استراتژیهای کوتاهمدت و بلندمدت خود را بر اساس دادههای واقعی طراحی کنید. به این ترتیب، معاملات شما نظم بیشتری پیدا میکند و احتمال موفقیت بالاتر میرود.
- بسیاری از ضررها به دلیل تصمیمات عجولانه و احساسی اتفاق میافتد. وقتی بدانید چه چیزی در راه است، آرامش بیشتری خواهید داشت و کمتر اسیر ترس یا طمع میشوید.
اجزای اصلی یک تقویم اقتصادی
وقتی وارد یک تقویم اقتصادی مثل Trading Economics یا Investing.com میشوید، در نگاه اول ممکن است جدول شلوغی ببینید که پر از عدد و کلمه است. اما اگر بدانید هر ستون چه معنایی دارد، کار با آن بسیار ساده خواهد شد. در ادامه تکتک اجزای اصلی این جدول که از وبسایت تریدینگ اکونومیکس آورده شده را توضیح میدهیم.

در قسمت بالای جدول بخشی برای فیلتر کردن نتایج آورده شده است. گزینه «Recent» فیلتری برای نشان دادن رویدادهای اخیر است و فقط موارد نزدیک به زمان فعلی را نشان میدهد. اگر میخواهید مثلا رویدادهای اقتصادی چند ماه دیگر را ببینید کافی است این فیلتر را تغییر دهید.
با استفاده از گزینه «Impact» شما میتوانید این رویدادهای اقتصادی را بر اساس سطح اهمیت آن ها دستهبندی کنید. تریدینگ اکونومیکس سه دستهبندی دارد. رویدادهای یک ستاره، دو ستاره و سه ستاره که طبیعتا اهمیت آن ها بر اساس تعداد ستاره افزایش مییابد.
قسمت «Countries» امکان فیلتر کردن بر اساس کشور یا اقتصاد موردنظر را فراهم میکند. مثلا اگر قصد دارید فقط شاخصهای اقصتادی کلان آمریکا را ببینید، کافی است روی این گزینه کلیک کرده و «United States» را انتخاب کنید.
فیلتر «Category» دستهبندی رویدادها را نمایش میدهد. مثلا شما میتوانید در این فیلتر گزینه «Prices & Inflation» را انتخاب کرده و فقط دادههای تورمی را مشاهده کنید.
بخش «UTC +3:30» نیز برای تعیین منطقه زمانی است. شما میتوانید منطقه زمانی خودتان (تهران-ایران) را تنظیم کنید تا ببینید دقیقا رویداد موردنظرتان در چه ساعتی به وقت ایران رخ میدهد.
- تاریخ و ساعت
اولین چیزی که در تقویم اقتصادی به چشم میآید، ستون زمان انتشار است. در این بخش دقیقا مشخص میشود که هر رویداد چه روز و ساعتی منتشر خواهد شد. اهمیت این قسمت بسیار بالاست، چون بازارها معمولا درست در همان لحظه انتشار خبر واکنش نشان میدهند. مثلا اگر در ساعت ۴:۰۰ صبح «شاخص اعتماد مصرفکننده استرالیا» منتشر شود، معاملهگران بازار فارکس در همان دقیقه باید آماده واکنش باشند.
همانطور که گفتیم، ساعت تقویم معمولا بر اساس منطقه زمانی قابل تغییر است. مثلا شما میتوانید آن را روی «تهران (UTC+3:30)» تنظیم کنید تا دقیقاً با ساعت محلی خودتان هماهنگ باشد.
- کشور
در ستون بعدی، پرچم و کد کشور (مثلاً GB = بریتانیا، AU = استرالیا، MX = مکزیک) قرار دارد که نشان میدهد داده متعلق به کدام اقتصاد است. گاهی اوقات هم رویدادها مربوط به یک بلوک منطقهای خاص مثلا اروپا (EA = Euro Area) هستند. در این صورت آن داده را باید به عنوان یک شاخص منطقهای و نه مربوط به یک کشور واحد تفسیر کرد.
- عنوان رویداد
این ستون عنوان خبر یا شاخص اقتصادی را نشان میدهد. گاهی هم کنار این عنوان، مخفف ماه میلادی (مثل AUG، SEP) دیده میشود که نشان میدهد داده مربوط به کدام ماه است. شناخت هر شاخص اهمیت زیادی دارد، چون هرکدام اثر متفاوتی روی بازار میگذارند.
اما نکته مهم اینجاست که همه رویدادها عددی و آماری نیستند. بعضی از آن ها بیشتر کیفی هستند و باید با توجه به ماهیتشان تفسیر شوند. برای درک بهتر، به چند نمونه نگاه کنیم:
- شاخصهای آماری (عددمحور)
مثل نرخ بیکاری (Unemployment Rate)، شاخص قیمت مصرف کننده (CPI)، یا تولید ناخالص داخلی (GDP). اینها همیشه یک عدد مشخص دارند که میتوان آن را با مقدار قبلی و پیشبینی بازار مقایسه کرد.
- سخنرانیها (Speech)
مثلا «سخنرانی رئیس فدرال رزرو». این نوع رویداد عدد ندارد، بلکه مهم محتوای صحبتهاست. اگر لحن سخنران به سمت سیاست انقباضی (افزایش نرخ بهره) باشد، بازار واکنش منفی به داراییهای پرریسک نشان میدهد. اگر لحن انبساطی باشد، میتواند باعث رشد بازار سهام یا ارزهای دیجیتال شود.
- حراج اوراق (Auction)
مثل «حراج اوراق ۱۰ ساله آمریکا» یا «حراج اوراق خزانه ژاپن». اینجا اعداد مربوط به بازده (Yield) یا حجم اوراق فروختهشده اهمیت دارند. بالا رفتن بازده معمولا نشانه افزایش هزینه استقراض دولت و احتمال بالا رفتن نرخ بهره است.
- شاخصهای نظرسنجی و اعتماد (Survey/Confidence Index)
مثل «شاخص اعتماد مصرفکننده» یا «شاخص مدیران خرید (PMI)». اینها با پرسشنامه از فعالان اقتصادی یا مصرفکنندگان تهیه میشوند و بازتابدهنده چشمانداز آینده هستند.
ستون Previous نشاندهنده نتیجه گزارش قبلی است. مثلا اگر شاخص بیکاری ماه گذشته ۸٪ بوده، این عدد در ستون Previous نمایش داده میشود. این بخش برای مقایسه روند بسیار مهم است، چون بازار همیشه تغییرات نسبت به گذشته را در نظر میگیرد.
در قسمت (Consensus / Forecast) دو ستون پیشبینی تحلیلگران و اقتصاددانان درباره آن شاخص یا داده اقتصادی آورده میشود. اما چه تفاوتی با هم دارند؟
Consensus یا اجماع در واقع میانگین پیشبینی جمعی تحلیلگران، اقتصاددانها و موسسات مالی است. یعنی چندین منبع معتبر پیشبینی خود را درباره یک شاخص اعلام میکنند و تقویم اقتصادی میانگین یا اجماع آنها را نمایش میدهد.
Forecast گاهی به همان معنی Consensus به کار میرود، اما در بعضی تقویمها (مثل Trading Economics) یک تفاوت کوچک دارد:
- Forecast معمولاً پیشبینی اختصاصی خود سایت یا موسسه منتشرکننده تقویم است.
- در حالی که Consensus نماینده پیشبینی کلی بازار و تحلیلگران مختلف است.
در ستون (Actual) مقدار واقعی در لحظه انتشار خبر بهروزرسانی میشود و عدد واقعی گزارش را نشان میدهد. در حقیقت، مهمترین بخش برای معاملهگران همین ستون است، چون مستقیما رفتار بازار را شکل میدهد.
بعضی تقویمها مثل Trading Economics در کنار هر شاخص نمودارهای کوچکی نمایش میدهند. این نمودار روند تاریخی آن شاخص را نشان میدهد (مثلا تغییرات نرخ بیکاری در چند ماه گذشته). با نگاه سریع به این بخش میتوانید متوجه شوید وضعیت در حال بهبود یا بدتر شدن است.

طبق ستون اول متوجه میشویم که شاخص قیمت تولیدکننده (PPI) آمریکا ساعت ۴ بعد از ظهر به وقت محلی منتشر میشود. به طور کلی، شاخصهای اقتصادی را میتوان در بازه زمانیهای مختلفی ارزیابی کرد. منظور از MoM بازه زمانی ماهانه است و YoY تغییرات کل یک سال نسبت به سال قبل را نشان میدهد.
در سطر اول که مربوط به شاخص PPI اصلی در بازه ماهانه است، میبینیم که مقدار قبلی ۰.۹٪ ثبت شده است. این یعنی در ماه گذشته قیمت تولیدکنندهها نسبت به ماه ماقبلش ۰.۹٪ افزایش داشته است. در ستون Forecast پیشبینی تریدینگ اکونومیکس برای این ماه ۰.۳٪ است و Consensus که میانگین پیشبینی اقتصاددانان و تحلیلگران مختلف را نشان میدهد ۰.۴٪ ثبت شده است. مقدار Actual یا واقعی هم هنوز منتشر نشده و به همین دلیل این ستون خالی مانده و در لحظه انتشار شاخص پر میشود.
چطور از تقویم اقتصادی استفاده کنیم؟
این بخش مهمترین قسمت مقاله است، چون فقط دانستن اینکه رویدادها چه زمانی هستند کافی نیست؛ باید بدانید چطور از این اطلاعات استفاده کنید.
- برنامهریزی هفتگی: در ابتدای هفته به تقویم اقتصادی نگاه کنید و رویدادهای مهم (مثل NFP یا تصمیم نرخ بهره) را علامت بزنید. این کار به شما کمک میکند از قبل آماده باشید.
- ترکیب با تحلیل تکنیکال: اگر میبینید یک خبر مهم نزدیک است، سطوح حمایت و مقاومت نمودار را بررسی کنید. مثلا اگر خبر منفی بیاید و بازار به حمایت نزدیک باشد، احتمال شکستن حمایت بیشتر میشود.
- استراتژی معاملاتی متناسب با خبر: بعضی معاملهگران قبل از انتشار خبر، از بازار خارج میشوند تا ریسک نکنند. برخی دیگر ترجیح میدهند منتظر بمانند و پس از انتشار داده و مشخص شدن جهت بازار وارد معامله شوند.
- مدیریت حجم و حد ضرر: در زمانهایی که احتمال نوسان شدید وجود دارد، بهتر است حجم معامله کمتر شود یا حد ضرر نزدیکتر قرار بگیرد.
- ثبت تجربهها: بهترین راه برای یادگیری استفاده از تقویم اقتصادی، تجربه شخصی است. بعد از هر رویداد مهم یادداشت کنید بازار چگونه واکنش نشان داد و استراتژی شما چقدر موفق بود.
تقویم اقتصادی را از کجا ببینیم؟
امروزه دهها وبسایت معتبر وجود دارد که تقویم اقتصادی رایگان و بهروزی ارائه میدهند. برخی از بهترین منابع عبارتاند از:
- Trading Economics: همه رویدادها، نرخ بهره، قیمتها و تورم، بازار کار، رشد تولید ناخالص داخلی، تجارت خارجی، دولت، اعتماد تجاری، احساسات مصرفکننده، بازار مسکن.
- Investing.com: تقویم اقتصادی همزمان با اعلام رویدادهای اقتصادی، شاخصها را دریافت کنید و تأثیر فوری آنها بر بازار جهانی را مشاهده کنید – از جمله رویدادهای قبلی، …
- Forex Factory: با تقویم اقتصادی فارکس محور، رویدادهای تأثیرگذار بر بازار را خیلی قبل از وقوع پیشبینی کنید.
- TradingView: تقویم اقتصادی آخرین و رویدادهای اقتصادی آینده را نشان میدهد که میتوانند بر داراییها، مناطق و بازارهای جهانی خاصی تأثیر بگذارند.
- FXStreet: تقویم اقتصادی لحظهای، رویدادها و شاخصهای اقتصادی سراسر جهان را پوشش میدهد.
- MyFxBook: تقویم اقتصادی به صورت آنی که تمام رویدادها و اطلاعیههای اقتصادی را پوشش میدهد. مقادیر تاریخی، قبلی، اجماعی و واقعی هر شاخص را مشاهده کنید.
همچنین بروکرهای فارکس هم معمولاً تقویم اقتصادی روی سایت خود دارند.
در انتها
تقویم اقتصادی مثل یک “برنامهریزی خبری” برای بازار است. اگر به آن توجه نکنید، ممکن است در لحظه انتشار اخبار مهم با حرکتهای ناگهانی و شدید قیمت غافلگیر شوید. استفاده درست از آن کمک میکند ریسک معاملات را مدیریت کنید و حتی فرصتهای سودآور پیدا کنید. در دنیایی که ثانیهها حرف اول را میزنند، اطلاع از آنچه در راه است، برگ برنده شماست. با استفاده منظم از این ابزار، دیگر از نوسانات ناگهانی غافلگیر نخواهید شد و میتوانید با اطمینان بیشتری برای آینده سرمایهگذاری خود برنامهریزی کنید.
به یاد داشته باشید، موفقیت در بازارهای مالی تنها به تحلیل نمودارها محدود نمیشود. تسلط بر اطلاعات و درک وقایع کلان اقتصادی، مکمل تحلیل تکنیکال است و شما را در مسیری قرار میدهد که به جای دنبال کردن بازار، آن را پیشبینی کنید. به همین خاطر توصیه میکنیم که از همین امروز، استفاده از تقویم اقتصادی را به یکی از عادتهای معاملاتی خود تبدیل کنید.
سودآوری و معامله گری بصورت مداوم در بازار می تواند بسیار چالش برانگیز باشد، و واقعیت مسلم این است که اکثر معامله گران خرد معمولا پول خود را در این بازار از دست می دهند. با این وجود، با یک برنامه معاملاتی جامع، ابزارهای مناسب و دانش کافی از بازار ارز، شانس موفقیت شما به عنوان یک معامله گر به میزان قابل توجهی افزایش می یابد.

استارک ور (StarkWare) تأیید کل تاریخچه بلاکچین با ۱ مگابایت حجم ممکن ساخت!

تقویم اقتصادی (Economic Calendar) چیست و چگونه از آن استفاده کنیم؟

ارتقای آلپنگلو (Alpenglow) در سولانا تأیید شد؛ تراکنشها بزودی با سرعت اینترنت نهایی میشوند

تراست ولت امکان معامله سهام های توکنیزه (RWA) را برای کاربران فعال کرد

اندیکاتور ATR چیست و چه کاربردی در تحلیل تکنیکال دارد؟

۹ عادت مالی که افراد منظم را به ثبات و آزادی مالی میرساند

کاناری کپیتال برای ETF اینجکتیو (INJ) ثبتنام کرد

کاردینال؛ اولین پروتکل دیفای بیت کوین بر بستر کاردانو

هر اونس چند گرم طلای ۱۸ عیار است؟ تبدیل ساده انس به گرم طلا

آیا تحلیل تکنیکال بهتنهایی در بازار رمز ارزها سودآور است؟

کوینبیس توکن اتنا (ENA) را به رودمپ خود اضافه کرد

در ۲ ماه اخیر بیش از ۱۰٪ پروژهها ناپدید شدهاند!

ارتقای آلپنگلو (Alpenglow) در سولانا تأیید شد؛ تراکنشها بزودی با سرعت اینترنت نهایی میشوند

اندیکاتور ATR چیست و چه کاربردی در تحلیل تکنیکال دارد؟

تراست ولت امکان معامله سهام های توکنیزه (RWA) را برای کاربران فعال کرد

تقویم اقتصادی (Economic Calendar) چیست و چگونه از آن استفاده کنیم؟

استارک ور (StarkWare) تأیید کل تاریخچه بلاکچین با ۱ مگابایت حجم ممکن ساخت!

سریال پول به زبان ساده (Money, Explained) قسمت پنجم (آخر)

سریال پول به زبان ساده (Money, Explained) قسمت چهارم

سریال پول به زبان ساده (Money, Explained) قسمت سوم

سریال پول به زبان ساده (Money, Explained) قسمت دوم

سریال پول به زبان ساده (Money, Explained) قسمت اول

مستند دیپ وب (Deep Web) 2015

مستند شغل داخلی (Inside Job) بحران مالی

مارجین کال (Margin Call)

فیلم بازیکن شماره یک آماده (Ready Player One)

فیلم مرد آزاد (Free Guy)
![مستند کریپتوپیا [Cryptopia]، بیت کوین، بلاکچین و آینده اینترنت](https://investorent.xyz/wp-content/uploads/مستند-کریپتوپیا-Cryptopia-80x80.webp)
مستند کریپتوپیا (Cryptopia)

برای ارسال نظر باید وارد شوید ورود